vrijdag 30 augustus 2019

Apple houdt 10 september een evenement voor vermoedelijk nieuwe iPhones

Apple heeft onder de noemer 'By innovation only' uitnodigingen gestuurd voor een evenement dat op dinsdag 10 september in het Apple Park in Cupertino plaatsvindt. Waarschijnlijk kondigt het bedrijf daar in ieder geval nieuwe iPhones aan.
Apple zendt het evenement live via zijn site uit. Apple meldt op de uitnodiging traditiegetrouw niet wat er aangekondigd gaat worden op het evenement over anderhalve week. De tekst 'By innovation only' lijkt daar ook geen aanwijzingen voor te bieden. Er gaan echter al maanden geruchten over de komst van nieuwe iPhones en het bedrijf kondigde zijn smartphones de afgelopen jaren altijd in september aan.
Volgens geruchten introduceert Apple op 10 september drie nieuwe iPhones met een vergelijkbaar ontwerp als de huidige generatie maar met betere camera's. Het zou om twee Pro-modellen kunnen gaan die de XS en XS Max opvolgen en die een derde camerasensor krijgen. Daarnaast kunnen ze omgekeerd laden en verbeterde Face ID krijgen.
Welke producten nog meer aan bod komen is onduidelijk. Mogelijk is er een bescheiden update van de Apple Watch waarvan keramische en titaniummodellen zouden kunnen verschijnen.

Lenovo introduceert 24"-all-in-one met pc in voet en Ryzen-processor

Lenovo heeft nieuwe laptops, Chromebooks en all-in-one-pc's aangekondigd. Onder de aio's is een systeem met 24"-scherm dat asymmetrisch verbonden is aan een compacte pc met Ryzen-chip die als voet voor de monitor dient.
De Lenovo IdeaCentre A540 komt beschikbaar met een 24"- en een 27"-scherm dat optioneel aanraakgevoelig zijn. De 27"-versie heeft een resolutie van 2560x1440 pixels, de 24"-aio is een 1080p-model. Via een metalen standaard zijn de schermen verbonden met het pc-deel van de all-in-one. De bovenlaag van die compacte pc is te gebruiken om apparaten die de Qi-standaard ondersteunen draadloos te laden, ook als de pc zelf uit staat.
Lenovo levert de IdeaCentre A540-systemen in configuraties met tot aan Core i7-processors en en AMD Radeon RX560-videokaarten. Het 24"-model komt daarnaast beschikbaar met AMD Ryzen-chipswaaronder de Ryzen 5 3400GE. De webcammodule met ir-sensor is bovenaan in en uit te schuiven. De prijs van de 24"-IdeaCentre A540 start bij 799 euro en de startprijs van het 27"-model begint bij 999 euro. De pc's zijn naar verwachting vanaf september 2019 beschikbaar
Lenovo kondigt voorafgaand aan de IFA-beurs in Berlijn ook een IdeaPad-laptop met 13,3"-scherm aan. De IdeaPad S540 heeft een aluminium behuizing en ips-scherm met een resolutie van 2560x1600 pixels en schermhelderheid van 300cd/m². Er verschijnt een Intel-variant die bijvoorbeeld de Core i7-10710U-hexacore en een GeForce MX250 bevat en een AMD-model met onder andere de AMD Ryzen 7 3700U met Radeon RX Vega. De startprijs van de IdeaPad S540 is 799 euro en de introductiemaand is oktober. De internationaal eveneens aangekondigde S340 komt niet in de Benelux uit.
De Chromebook C340 is een 2-in1-Chromebook die in versies met 11"- en 15,6"-scherm uitkomt. Het gaat om een ips-scherm met 1080p-resolutie. De processor is de Core i3-8130U die over 4GB ddr4 kan beschikken terwijl er maximaal 128GB emmc-opslag aanwezig is. De Chromebook S340 heeft een 14"-scherm van het ips-type dat wel aanraakgevoelig maar niet om te klappen is. Deze Chrome OS-laptop heeft een Celeron N4000 met 8GB lpddr4 en tot aan 64GB opslag.
De 11"-Chromebook C340 verschijnt nog deze maand voor 299 euro terwijl de 15,6"-versie volgende maand voor 449 euro komt. De Chromebook S340-laptop moet ook nog in augustus uitkomen, voor een startprijs van 299 euro.

eSIM FAQ: veelgestelde vragen over de eSIM op de iPhone

In deze eSIM FAQ lees je antwoorden op veelgestelde vragen over de ingebouwde simkaart. Op welke toestellen is het beschikbaar, welke aanbieders zijn er, hoe activeer je het?
De eSIM is beschikbaar bij T-Mobile en een aantal andere internationale aanbieders. Dankzij de eSIM in de iPhone kun je twee nummers op één iPhone gebruiken. In deze uitgebreide eSIM FAQ geven we antwoorden op al je vragen over de eSIM: wat zijn de mogelijkheden, wat zijn de kosten, welk toestel heb ik nodig en wat heb ik eraan? Deze FAQ over de eSIM helpt je op weg!
eSIM FAQ over T-Mobile
Wat zijn de mogelijkheden bij T-Mobile? Wat kost me dit per maand en waar kan ik het aanvragen? Antwoorden op je vragen over de eSIM bij T-Mobile vind je hier.
Hoe werkt de eSIM bij T-Mobile?
Met de eSIM van T-Mobile heb je geen fysieke simkaart meer nodig. Je telefoonnummer en abonnement worden geladen op de elektronische simkaart op je iPhone. Hierdoor blijft de fysieke simkaarttray dus leeg, waardoor je hier een tweede nummer op een fysieke simkaart in kunt steken. Je vraagt de simkaart aan via de speciale pagina bij T-Mobile. Iedereen die verlengt of T-Mobile nieuw afsluit kan aangeven om gebruik te maken van de eSIM. Standaard geeft T-Mobile nog steeds de fysieke simkaart uit. Je krijgt enkel en alleen de eSIM als je hier in de winkel specifiek om vraagt of als je de speciale pagina gebruikt voor je bestelling. Ben je al klant, dan kan je een simkaartwissel aanvragen om je fysieke kaart om te ruilen voor de eSIM.
Hoe moet ik de eSIM instellen?
Het instellen van de eSIM gaat heel eenvoudig. Zodra je de eSIM besteld hebt, krijg je een mapje met daarin een pasje met de QR-code. Bestel je de eSIM online, dan krijg je op je scherm de QR-code te zien. Volg daarna deze stappen:
Ga op je iPhone naar Instellingen > Mobiel netwerk > Voeg mobiel abonnement toe.
Scan de QR-code die je van T-Mobile gekregen hebt. Heb je de aanvraag online gedaan via de desbetreffende iPhone, tik dan op Voer info handmatig in. In het volgende scherm voer je het SM-DP+ adres en de activeringscode in. Deze verschijnt online tijdens de bestelling.
Kies hoe je de nummers wil labelen en welke je waarvoor wil gebruiken (data en bellen).
Lees verder in onze tip over de dualsim gebruiken op de iPhone.
Wat kost de eSIM bij T-Mobile?
Bij T-Mobile is de eSIM gratis bij elk nieuw abonnement of verlenging. Ben je al klant bij T-Mobile, dan kun je voor €5,09 een simkaartwissel aanvragen, zodat je nummer overgezet wordt naar de eSIM. Deze stel je vervolgens in volgens de stappen hierboven. De gebruikelijke kosten voor het gebruik van je abonnement zijn wel van toepassing.
Werkt het ook voor zakelijke klanten?
Ja, zowel particuliere als zakelijke klanten van T-Mobile kunnen de eSIM gebruiken. Het maakt dus niet uit of je nummer particulier of zakelijk geregistreerd staat. De kosten voor een simkaartwissel zijn bij particulier en zakelijk hetzelfde (€5,09).
Werkt het ook bij prepaid?
Nee, de eSIM is niet beschikbaar voor prepaidklanten? Alle type bundels van T-Mobile zijn geschikt voor de eSIM, met uitzondering van prepaid. Wel kun je enkel een databundel activeren via de eSIM, zowel bij T-Mobile als bij andere internationale aanbieders.
Kan ik een T-Mobile eSIM op de iPad gebruiken?
Behalve voor de standaard bundels, kan je bij T-Mobile ook een databundel activeren voor de eSIM. Deze kun je bijvoorbeeld gebruiken voor een iPad, mits jouw iPad geschikt is voor de eSIM. Momenteel zijn dat de iPad Pro 2018, iPad Air 2019 en iPad mini 2019 met Cellular.
Wat moet ik doen bij een nieuw toestel?
Als je bijvoorbeeld een nieuwe iPhone hebt, steek je normaal gesproken je fysieke simkaart in het nieuwe toestel, waarna je meteen bereikbaar bent. Bij de eSIM gaat dat niet. Je moet daarom bij een nieuw toestel (online) een nieuwe eSIM aanvragen. Uit veiligheidsoverwegingen is elke QR-code voor eSIM-activatie maar één keer geldig. T-Mobile geeft je voorlopig twee keer per jaar de mogelijkheid om bij een nieuw toestel gratis een nieuwe eSIM aan te vragen. Dat kan ook via de speciale pagina.
Kan ik meerdere eSIM’s bij één bundel gebruiken?
Ja, dat is mogelijk. Dit werkt via de MB-verdeler. Je kan dan dus een tweede eSIM gebruiken voor bijvoorbeeld je tablet. Dit is dan geen aparte bundel, want je maakt gewoon gebruik van je huidige databundel. De MB-verdeler kost eenmalig €14,99, maar is niet beschikbaar voor de Go-bundels.
Algemene eSIM FAQ
Wil je weten wat de mogelijkheden van de eSIM zijn? Welke toestellen uitgerust zijn met een eSIM en welke providers er allemaal meedoen? In dit deel van de eSIM FAQ beantwoorden we algemene vragen. Weet je nog niet wat de eSIM is? Check dan ook onze algemene uitleg over de eSIM en Apple SIM.
Welke providers doen er mee?
Wereldwijd doen er tientallen providers mee. Dit zijn zowel traditionele providers als internationale aanbieders. Van de traditionele providers in Nederland biedt alleen T-Mobile momenteel de eSIM aan. Daarnaast zijn enkele aanbidders van databundels via de eSIM, die vooral van pas komen in het buitenland. Je kan kiezen uit onder andere deze providers:
T-Mobile (alles in één)
Truphone (data)
GigSky (data)
KnowRoaming (data)
Flexiroam (data)
Het is nog niet bekend wanneer andere Nederlandse providers mee doen. Zowel KPN als Vodafone geven aan de ontwikkelingen te volgen, maar hebben momenteel nog geen aankondigingen te doen.
Welke toestellen zijn geschikt?
Wil je de eSIM op een iPhone gebruiken, dan heb je één van deze toestellen nodig:
iPhone XS
iPhone XS Max
iPhone XR
Voor de elektronische simkaart op een iPad, heb je onderstaande modellen nodig:
iPad Pro 2018
iPad Air 2019
iPad mini 2019
Werkt de Apple Watch met 4G
De Apple Watch ondersteunt ook een elektronische simkaart. Je kan hierdoor gebeld worden op je horloge en apps gebruiken, zonder dat je iPhone in de buurt is. Er is helaas nog geen Nederlandse provider die dit ondersteunt. De eSIM in de Apple Watch moet namelijk gekoppeld zijn aan de simkaart op je iPhone. T-Mobile ondersteunt de Apple Watch op dit moment nog niet, omdat er meer nodig is dan alleen de eSIM. Andere aanbieders van de eSIM werken vaak alleen met data en bieden dan ook alleen ondersteuning voor smartphones en tablets.
Meer over de Apple Watch 4G in Nederland lees je in onze gids.
Wat heb ik aan een eSIM?
Het grootste voordeel van de eSIM is dat je twee nummers tegelijk kan gebruiken, bijvoorbeeld een zakelijk en particulier nummer. Ook op reis kan het handig zijn, omdat je hierdoor bereikbaar blijft met je eigen Nederlandse eSIM en tegelijkertijd een lokale fysieke simkaart gebruikt uit je vakantieland. Een lokale aanbieder is in landen buiten de EU vaak veel goedkoper.
Heb je zelf maar één telefoonnummer en reis je nooit buiten de EU, dan voegt de eSIM voor jou waarschijnlijk niet zo veel toe. Qua mogelijkheden voor bellen, internetten en sms’en is er aan de eSIM niets anders dan een fysieke simkaart. De enige voordelen zijn dus de optie voor dualsim en voor gebruik in combinatie met een lokale datasimkaart in het buitenland.
Wat betekent dualsim precies?
Dualsim betekent dat je twee simkaarten op één toestel gebruikt. Dit zijn dan twee verschillende telefoonnummers en twee verschillende abonnementen. Dat kan ook van twee verschillende providers zijn. Het is dus iets anders dan multi-SIM, waarbij je twee simkaarten hebt voor één en dezelfde bundel. Bij dualsim betaal je dus ook apart voor elke bundel die je afgesloten hebt, terwijl je bij multi-SIM (of soortgelijke benamingen zoals MB-verdeler) slechts een extra bijbetaling van een paar euro per maand nodig hebt.
Werkt het ook in het buitenland?
Een eSIM functioneert exact hetzelfde als een gewone simkaart. Dat betekent dat je hem ook gewoon in het buitenland kan gebruiken. Voor data in het buitenland kun je aanbieders als Truphone en GigSky gebruiken, maar als je binnen de EU blijft heb je genoeg aan de eSIM van de Nederlandse aanbieder.
Kan ik één eSIM in meerdere toestellen gebruiken?
Nee, dat is niet mogelijk. Zodra je één eSIM op een device geactiveerd hebt, kun je deze zelfde eSIM niet nogmaals op een ander toestel activeren. De eSIM activatie is maar één keer geldig. Afhankelijk van de provider kun je wel extra eSIM’s aanvragen die gebruikmaken van dezelfde bundel.
Kan ik meerdere eSIM’s in één toestel gebruiken?
Nee. De iPhone, iPad en Apple Watch hebben elk één eSIM aan boord die je gebruikt voor één nummer of abonnement. Het is dus niet mogelijk om twee nummers of bundels elk op een eigen eSIM te laden in slechts één toestel. De enige manier om twee nummers te gebruiken, is een combinatie van een eSIM en een fysieke simkaart. Wel kun je eenvoudig een andere eSIM op je toestel laden.
Heb je na het lezen van deze eSIM FAQ nog meer vragen? Klik dan op de feedback knop hieronder om vragen over de eSIM in te sturen. Voor meer algemene informatie over de eSIM, check je onze eSIM uitleg. Alles over de dualsim-functie op je iPhone lees je in onze aparte tip.

Lenovo IdeaPad S540-15IWL versus Ideapad L340-15IRH Gaming: De beste deal voor back-to-school?

Inleiding
Sommige notebooks onderscheiden zich met een licht gewicht of luxe vormgeving. De Lenovo IdeaPad S540-15IWL en Ideapad L340-15IRH vallen juist op door hun snelle configuratie voor een verrassend lage prijs. Voor minder dan duizend euro kun je beide laptops bijvoorbeeld al bestellen met een GTX 1650 videokaart en een Core i7-processor. In andere opzichten als constructie en vormgeving zijn er echter de nodige verschillen te bespeuren. Ook qua prestaties ontlopen de laptops elkaar behoorlijk.
Hoe ziet de ideale notebook eruit? Dat hangt er maar net vanaf: sommigen zullen het allerliefst een systeem willen dat zo lang mogelijk meegaat op één acculading, ook als dat wat performance kost. Anderen willen juist een heel flexibel apparaat als een convertible of detachable. Die heb je binnen een mum van tijd omgetoverd tot een tablet, waarbij vaak ook de mogelijkheid voor peninvoer bestaat. Sommigen kijken dan weer niet zozeer naar de mogelijkheden van hun nieuwe machine, maar wel naar de meest luxe uitstraling en fraaie afwerking. De afgelopen jaren experimenteren fabrikanten al met materialen als leer, hout en metaal.
Rappe configuraties voor een (relatief) betaalbare prijs
Natuurlijk is er ook nog een vierde optie voor wat de 'ideale laptop' kan zijn: een apparaat dat simpelweg zo snel mogelijke hardware bevat, voor zo min mogelijk geld. De Lenovo Ideapad S540-15IWL en de Ideapad L340-15IRH hebben wat dat betreft op voorhand goede papieren. Om met de eerste te beginnen: hart van de configuratie vormt de veel geziene Intel Core i5-8265U (799 euro, 'IdeaPad S540-15IWL (81SW001SMH)') of Core i7-8565U (999 euro, 'IdeaPad S540-15IWL (81SW0020MH)'). Lenovo heeft echter ook een Nvidia GTX 1650 Max Q-videokaart in het apparaat gestopt, veel krachtiger dan in dit segment gebruikelijk. Daarnaast zijn 8 GB ddr4 en een ssd van 256 of 512 GB aanwezig, waarbij de duurdere machine uiteraard van de grotere ssd is voorzien. Het geheel zit ingebouwd in een lekker dunne behuizing van zilvergrijs metaal.
Heb je meer rekenkracht nodig? Voor 999 euro heeft Lenovo dan de Ideapad L340-15IRH in de aanbieding. Daarin steekt een op papier flink snellere hexacore Core i7-9750H-processor, plus een eveneens wat rappere Nvidia GTX 1650 in de standaarduitvoering - die is wat hoger geklokt dan de 'Max-Q'. Naast opnieuw 8 GB ddr4 is tevens meer opslag voorhanden: 1256 GB, verdeeld over een ssd van 256 GB en een harddisk van 1 TB. Deze complete configuratie, voluit genaamd 'Lenovo IdeaPad L340-15IRH (81LK0092MH)', zit verwerkt in een zwarte behuizing met opvallende blauwe 'Gaming'-accenten, al blijven die subtiel genoeg om je ook op kantoor met deze laptop te kunnen vertonen.
Snel, goedkoop - maar ook een fijne reisgenoot?
Zoals al vaak eerder aan de orde kwam in onze laptopreviews, is rappe hardware alléén niet genoeg om een laptop de aanschaf waard te maken. Ook de constructie, kwaliteit van toetsenbord en touchpad, en een goed beeldscherm zijn belangrijk - en dan vergeten we bijna nog dat je zo lang mogelijk wil kunnen werken op één acculading. Betaalbare systemen die zijn volgestouwd met hardware, zijn niet altijd een even groot succes als het op die factoren aankomt. Hoewel de Ideapad L340-15IRH op papier het snelst is, is de eindoverwinning in deze head-to-head vergelijking dus nog lang niet verzekerd.
Constructie en aansluitingen
De twee laptops in dit artikel mogen afkomstig zijn van dezelfde fabrikant: toch zijn er rondom de nodige verschillen te bespeuren. De Ideapad L340-15IRH behoort toe aan dezelfde L340-serie als de AMD Ryzen 3700U-gebaseerde Ideapad L340-15API die we onlangs nader besproken. Het luxere model van vandaag is wel gestoken in de 'Gaming'-variant van het chassis. Erg groot zijn de verschillen met de standaarduitvoering niet. Het Lenovo-logo op de kap is nu gevat in een felblauw accent, terwijl het toetsenbord voorzien is van blauw omrande toetsen met dito verlichting. Nog altijd is de gehele buitenkant gemaakt van zwart plastic. Palmsteun en schermklep hebben een geborstelde, glimmende textuur die van een afstandje de indruk moet wekken van metaal. Het oppervlak voelt niet bijster luxueus aan, maar vette vingerafdrukken zie je er tenminste niet al te zeer op terug.
De IdeaPad S540-15IWL bevindt zich een stapje hoger in Lenovo's line-up en dat is meteen te merken aan de opbouw van het apparaat. Die bestaat voor het grootste gedeelte uit donkergrijs geanodiseerd aluminium met een prettige, ietwat ruwe afwerking, zodat vingerafdrukken ook dit apparaat niet snel ontsieren. De achterkant en zijkanten van de schermklep zijn gemaakt uit één stuk metaal en datzelfde geldt voor de bovenkant en zijkanten van de basis. De onderkant is een aparte klep en in tegenstelling tot wat we in dit segment vaker zien, lijkt die ook gemaakt van metaal. Her en der zijn glimmend afgeschuinde randjes aangebracht als ontwerpaccent, bijvoorbeeld rondom de touchpad, powerknop en vingerafdrukscanner. Gelukkig heeft Lenovo dat niet gedaan rondom de prettig afgeronde zijkanten van de behuizing, zodat ze niet in de polsen snijden.
Dankzij de metalen constructie doet de IdeaPad S540-15IWL hoogwaardiger aan dan de Ideapad L340-15IRH en ook qua stevigheid maakt die laptop een betere indruk. Als geheel laat de behuizing zich maar nauwelijks heen en weer buigen, als je hem met twee handen bij de hoekpunten vastpakt. De constructie is net wat minder bestand tegen een puntbelasting in het midden, al valt het meeveren dan ook nog wel mee. Het plastic van de Ideapad L340-15IRH kan wat makkelijker in- en meeveren als je de behuizing probeert te torderen. Gelet op de materiaalkeuze is het ook weer niet een van de minst stevige machines die we ooit onder handen hebben gehad. Waar goedkopere laptops met een plastic behuizing vaak een nogal holle klank verspreiden als je erop tikt, is dat hier niet zo, omdat het chassis nagenoeg volledig is gevuld met hardware (de goedkope versie telt vooral veel lege ruimte).
Door de vele hardware is ook het gewicht van de Ideapad L340-15IRH toegenomen boven goedkopere machines. Onze weegschaal slaat uit naar 2165 gram en dat is meer dan de 1855 gram die de S540-15IWL laat noteren. In hun klasse behoren de twee daarmee tot de zwaardere notebooks, vooral de Ideapad L340-IRH. Kijk je naar laptops met een kleiner schermformaat, dan kun je vaak een nog lichtere machine verwachten, al heeft Acer in de vorm van de Swift 5-serie bijvoorbeeld ook al 15,6 inch laptops in het assortiment die minder dan de helft wegen. Qua systeemprestaties kun je daarvan uiteraard niet hetzelfde verwachten als van dit Lenovo-duo, maar op het vlak van gewicht moet je dus bereid zijn een compromis te sluiten, als je voor één van beide machines gaat.
Ook qua afmetingen is de Ideapad S540-15IWL een stukje minder fors uitgevallen dan de Ideapad L340-15IRH. In de breedte is de S540-15IWL een halve centimeter smaller, in de diepte valt de omvang precies een centimeter kleiner uit. Voorts is de S540-15IWL bijna een halve centimeter dunner dan de L340-15IRH. Dat lijken kleine verschillen, maar staande op het bureau maakt de L340-15IRH in vergelijking een wat logge en 'ouderwetse' indruk. Een deel van de verklaring wordt gevormd door de smallere schermranden, waarvan de S540-15IWL is voorzien. De schermranden links en rechts meten bij die laptop 6,2 mm, terwijl de bovenste bezel met 11,8 mm iets breder is, om genoeg ruimte te laten voor de webcam. Ondertussen is de Ideapad L340-15IRH niet uitgerust met bijster smalle bezels voor een laptop die anno 2019 in de winkels ligt. Links en rechts zien we bij het gaming-model zwarte randen van 8,8 mm voordat het beeld begint, de bovenste rand is met 19 mm nog een stuk breder.
Beide laptops hebben een relatief forse rand onder het display, die bij de Ideapad L340-15IRH nog net wat breder is dan bij de Ideapad S540-15IWL. Daarin zit ook het centraal geplaatste scharnier verwerkt. Over de feedback zijn we - opnieuw - tevredener bij de S540-15IWL. Je kunt de schermklep van deze laptop met één hand openen, waarbij de basis niet mee omhoog komt. Hoewel datzelfde ook lukt bij de Ideapad L340-15IRH, is het scharnier van dat model niet stevig genoeg afgesteld om te voorkomen dat het scherm in opengeklapte toestand heen en weer gaat wapperen als je tegen de laptop stoot. De S540-15IWL blijft in dezelfde situatie beter stabiel. Fijn aan het scharnier van beide laptops is dat het scherm bijna 180 graden kan draaien ten opzichte van de behuizing, waardoor je het onder bijna iedere gewenste hoek kunt gebruiken.
Aansluitingen
Alle aansluitingen van de Ideapad L340-15IRH bevinden zich aan de linkerkant, het gaatje voor het Kensington-slot aan de rechterkant even niet meegerekend. In tegenstelling tot de eerder besproken L340-15API treffen we daar geen blanco klepje voor de dvd-speler; die ruimte wordt bij deze uitvoering ingenomen door de grotere koeloplossing. Het poortengamma op de IdeaPad S540-15IWL is iets anders ingedeeld, waarbij beide kanten aansluitingen bevatten. Prettig is dat die zoveel mogelijk aan de achterkant van het apparaat zitten, zodat kabels het werken met een losse muis zo min mogelijk belemmeren.
Beide laptops beschikken over een propriëtaire voedingsaansluiting, een vierkant exemplaar waarvan de stekker wel iets wegheeft van usb. Op het vlak van beeldaansluitingen is er een hdmi 2.0-poort voorhanden, die zit verbonden met de losse Nvidia-videokaart. Dat is prettig, want op de nodige laptops zien we nog een verouderde hdmi 1.4-poort, die 4K-schermen of 1440p-ultrawides niet van de gewenste 60 beelden per seconde kan voorzien, maar slechts 30 Hz ondersteunt. 4K/60 vormt voor dit tweetal echter geen enkel probleem. Ook qua usb-poorten zijn beide laptops bijna gelijk: tweemaal usb 3.0 type-A, éénmaal usb 3.0 type-C. Bij de Ideapad S540-15IWL kan de achterste poort apparaten opladen wanneer de laptop zelf in slaapstand staat. Een nuttige toevoeging, die de Ideapad L340-15IRH niet biedt. De usb-C poort ondersteunt in beide gevallen helaas alleen de doorgifte van usb-signalen, geen Alternate Modes als DisplayPort of HDMI, wat je ook in dit segment weleens ziet. Gebruik van deze laptops in combinatie met een usb-C (of Thunderbolt) docking station is daarmee niet goed mogelijk.
De ietwat forsere behuizing van de Ideapad L340-15IRH laat tevens ruimte voor een gigabit-ethernetaansluiting, die op veel dunnere laptops noodgedwongen moet wijken. Zoals gebruikelijk moet je eerst een klein klepje uitklappen om 'm te kunnen gebruiken. Op de IdeaPad S540-15IWL zit geen netwerkpoort, maar wel een kaartlezer voor fullsize SD-kaartjes. Veel laptops slikken alleen de kleinere microSD-kaartjes, als ze überhaupt al van een kaartlezer zijn voorzien. Fotocamera's gebruiken over het algemeen echter de grotere kaartjes. Beide laptops zijn aan de zijkant tot slot voorzien van een 3.5 mm-koptelefoonaansluiting en een tweetal ledjes om aan te geven dat het systeem is ingeschakeld of wordt opgeladen.
Fijn aan beide laptops is dat de ventilatieopeningen zich aan de achterkant van de behuizing bevinden, waarbij hete lucht tussen schermklep en behuizing omhoog wordt geblazen. We zien nog weleens machines waarbij de hete luchtstroom het systeem aan de zijkant verlaat, waarbij je muishand kan worden opgewarmd.
Toetsenbord en touchpad
Dankzij hun relatief grote 15 inch scherm is er bij de beide laptops in deze vergelijking genoeg ruimte voor een toetsenbord met een aparte numpad, waar systemen op het 14-inch formaat en kleiner een apart blok cijfertoetsen aan de rechterkant vaak ontberen. De lay-out van de toetsen is voor beide machines identiek, met één verschil: bij de Ideapad L340-15IRH beschikt het toetsenbord over een geïntegreerde powerknop. Die bevindt zich rechts naast de mediatoetsen boven het numpad, die samen met de functietoetsen op halve hoogte zijn uitgevoerd. De IdeaPad S540-15IWL heeft een aparte powerknop boven het toetsenbord en dus heeft die machine een aparte 'Stop'-knop, naast de knoppen voor 'Play/Pauze' en terug- en vooruitspoelen die ook op de Ideapad L340-15IRH zitten.
De chiclettoetsen van beide laptops hebben dezelfde typische voor Lenovo herkenbare vormgeving, vierkant met een ietwat afgeronde onderkant. Bij de Ideapad L340-15IRH hebben de toetsen zoals gezegd een blauwe afwerking. Zowel de letters als de zijkant van de toets zijn doorschijnend blauw, waarbij je de blauwe toetsverlichting kunt inschakelen om de laptop extra te laten opvallen. De toetsen van de IdeaPad S540-15IWL zijn 'gewoon' grijs met witte letters, waarbij ook is voorzien in witte toetsverlichting. Naast de powerknop hebben ook de 'Num Lock' en 'Caps Lock' toetsen van beide laptops kleine geïntegreerde ledjes in de hoek, die aangeven of die twee functies op dat moment zijn ingeschakeld. Bij de Ideapad L340-15IRH zijn die lampjes, uiteraard, blauw.
Over de aanslag van beide laptops hebben we gelet op het prijspunt geen klachten, hoewel de karakteristiek iewat verschilt. Zo biedt de Ideapad L340-15IRH meer travel, wat het typecomfort kan bevorderen. Aan de andere kant is de behuizing van de IdeaPad S540-15IWL net wat steviger, zodat de toetsen bij bottom-out wat minder inveren. Dat geeft een net wat prettigere feedback, al voelt ook het toetsenbord van de L340-15IRH niet al te 'sponzig' - een effect dat ontstaat wanneer de bovenplaat van een laptop al te veel meegeeft. Wel heeft de Ideapad L340-15IRH niet het stilste laptoptoetsenbord dat we ooit hebben gehoord; vooral grotere toetsen maken relatief veel lawaai. De S540-15IWL is in vergelijking meer gedempt.
Lenovo Vantage
Standaard zijn de functietoetsen van het toetsenbord niet gekoppeld aan 'F1' tot en met 'F12', maar aan andere functies, zoals het veranderen van de schermhelderheid en volume. Dat is tegenwoordig gebruikelijk op laptoptoetsenborden, maar mocht je liever standaard 'F1' tot en met 'F12' gebruiken, dan kun je dat alsnog instellen via de voorgeïnstalleerde 'Lenovo Vantage'-app.
Middels Lenovo Vantage kun je ook andere systeeminstellingen wijzigen. Dat zijn er bij de IdeaPad S540-15IWL net wat meer dan bij de Ideapad L340-15IRH. Zo beschikt de eerste laptop zoals gezegd over een speciale usb-poort, die apparaten kan opladen zelfs als het systeem is uitgeschakeld. In Lenovo Vantage kun je dat gedrag uitzetten. Je kan tevens kiezen om het snel opladen van de accu aan te zetten, of om de accu standaard minder ver op te laden om de levensduur ervan te verlengen.
Lenovo Vantage bevat tevens informatie over de configuratie van de laptops, toont de garantiestatus van je systeem, geeft informatie over beveiliging en updates en biedt probleemoplossers en contact met ondersteuning, voor als je moeilijkheden ondervindt.
Touchpad
Zowel de Ideapad L340-15IRH als de IdeaPad S540-15IWL beschikt over een touchpad met muisknoppen onder het aanraakgevoelige oppervlak, dat voor beide machines even groot is: 10,5 bij 7 centimeter. Het redelijk gladde oppervlak maakt dat vingergebaren en muisbewegingen prettig kunnen verlopen. Opvallend is wel dat alleen de IdeaPad S540-15IWL beschikt over een Precision Touchpad, dat door Microsoft wordt voorzien van driverondersteuning. De Ideapad L340-15IRH heeft dat niet en bovendien valt bij deze laptop op, dat het touchpad niet helemaal goed op de onderliggende knoppen zit bevestigd. Je kunt het oppervlak als het ware een klein beetje indrukken voordat je bij de knop uitkomt. De klik van de knoppen onder het touchpad had sowieso directer gemogen. Bij de IdeaPad S540-15IWL veert het touchpad minder ver mee om een klik te produceren.
Bij de Ideapad L340-15IRH moet je het doen zonder vingerafdrukscanner of gezichtsherkenning om sneller te kunnen inloggen. De IdeaPad S540-15IWL beschikt wel over een vingerafdrukscanner, geplaatst in de palmsteun rechts onder het toetsenbord. We treffen op beide laptops voorts een 'Privacy Shutter', een schuifje waarmee je de webcam kunt afdekken. Daarover beschikten de zakelijke Thinkpad-laptops van Lenovo al langer.
Beeldscherm
De Ideapad L340-15IRH en IdeaPad S540-15IWL beschikken beide over een mat afgewerkt ips-lcd afkomstig van fabrikant BOE. De diagonaal bedraagt 15,6 inch, terwijl de schermen 1920 x 1080 beeldpunten tellen. Dat zijn min of meer de gebruikelijke specificaties voor een laptop die je voor dit bedrag aanschaft. Schermen met een hogere resolutie komen we nog vooral tegen in het hogere segment, terwijl eveneens maar weinig fabrikanten afwijken van de gebruikelijke 16:9-beeldverhouding.
Testresultaten helderheid, kleuren en contrast
We hebben het scherm van beide laptops zoals gebruikelijk nagemeten middels een X-Rite i1 Display Pro colorimeter in combinatie met de SpectraCal CALman 2018 analysesoftware. Dat hebben we gedaan in de standaardmodus waarin het scherm staat ingesteld. In onderstaande grafieken herken je de Ideapad L340-15IRH aan een paarse kleur. De 799 euro kostende IdeaPad S540-15IWL met Core i5-processor en 256 GB-ssd is rood gekleurd, de IdeaPad S540-15IWL met Core i7 en 512 GB opslag voor 999 euro heeft een gele balk. We vergelijken het trio met andere geteste laptops met een 14- of 15,6 inch display die momenteel voor een ongeveer vergelijkbare prijs te koop zijn. Niettemin zijn er binnen het testveld behoorlijke verschillen in aanschafprijs: de goedkoopste laptop kost 629 euro, de duurste laptop schaf je voor 1200 euro aan. Laptops met een zuinige Intel Kaby Lake-R of Whiskey Lake-U-processor (zoals de IdeaPad S540-15IWL) hebben een donkergrijze balk. Systemen met een krachtiger Intel Coffee Lake-H-chip (zoals de Ideapad L340-15IRH) zijn voorzien van een blauwe kleur. De Asus FX505DU-AL085T heeft als enige notebook in de vergelijking een AMD Ryzen-cpu en is lichtgrijs gekleurd.
Qua maximale helderheid scoren alle drie de laptops in deze bespreking ongeveer gelijk: we meten een piekhelderheid van om en nabij de 290 cd/m2. Dat is in dit segment een prima waarde en goed voor een hoge positie in de grafiek. Duurdere laptops hebben soms al een scherm dat richting de 400 of 500 nits aan helderheid kan produceren, wat ze buiten beter afleesbaar maakt, maar zo lang je uit de zon blijft, kun je in de meeste gevallen prima met dit trio uit de voeten. Zwartwaarde en contrast van de panelen in de Ideapad L340-15IRH en IdeaPad S540-15IWL zijn gemiddeld. De beide IdeaPad S540-15IWL-modellen behalen zo'n 1060:1, de Ideapad L340-15IRH doet het met 1122:1 net iets beter. Een prima score, maar geen uitmuntend resultaat.
Kijken we naar de kleurafwijking van de drie schermen, dan valt op dat de IdeaPad S540-15IWL het op dit vlak vele malen beter doet dan de Ideapad L340-15IRH. Noteert de eerste laptop een gemiddelde deltaE-waarde van 4,6, de tweede komt uit op 9,1. Een afwijking boven de 5 is in de praktijk duidelijk zichtbaar. Dat de laptops waaronder de Ideapad L340-15IRH zo'n hoge kleurafwijking neerzetten, heeft alles te maken met het beperkte kleurbereik waar de meeste laptopschermen in het segment onder de duizend euro mee te kampen hebben. Het scherm van de Ideapad L340-15IRH kan bijvoorbeeld maar 63 procent van het gangbare sRGB-gamut weergeven. Dat zorgt ervoor dat veel kleuren nooit met de juiste verzadiging kunnen worden vertoond, waardoor de weergave een wat fletse indruk maakt. De IdeaPad S540-15IWL heeft daar geen last van, met een kleurdekking van afgerond 92 procent van sRGB. In dit segment een opmerkelijk goed resultaat. Er zijn maar twee laptops in de grafiek die het duidelijk beter doen, en die kosten duizend euro of meer.
Op het vlak van de grijskalibratie heeft de Ideapad L340-15IRH opvallend genoeg wel de betere papieren. De gemiddelde afwijking bedraagt slechts 1,6, waar de twee Ideapad S540-15IWL-laptops afwijkingen van 3,8 en 5,1 noteren. Lenovo heeft het scherm van de S540's te blauw afgesteld: de kleurtemperatuur van wit komt uit rond de 7300 K, waar de L340-15IRH nagenoeg precies de gewenste 6500 K noteert. Het grijsverloop van de L340-15IRH ziet er bovendien een stuk netter uit dan dat van de Ideapad S540-15IWL.
Gegeven de keus tussen beide laptopschermen zouden we niettemin liever gaan voor de Ideapad S540-15IWL. De ietwat te kille tint is in de dagelijkse praktijk minder opvallend dan het gebrek aan kleurverzadiging van de L340-15IRH. De grijsafwijking van de Ideapad S540-15IWL is niet groot genoeg om echt problematisch te worden, tenzij je de laptop graag voor (professioneel) grafisch ontwerp of fotobewerking wil gebruiken. Wil je dat wel, dan is een professionele kalibratie natuurlijk ook nog een optie.
Systeemprestaties
Hoewel de Ideapad L340-15IRH en IdeaPad S540-15IWL beide beschikken over een Intel Core i7-cpu (in het geval van de goedkopere S540-15IWL een i5) gecombineerd met een Nvidia GTX 1650-videokaart, belooft de forsere Ideapad L340-15IRH op papier toch beduidend hogere prestaties te zullen leveren. Lenovo heeft die namelijk voorzien van een chip uit de Coffee Lake-H-serie, waar de S540-15IWL een Whiskey Lake-U-chip aan boord heeft. De laatste is aanmerkelijk zuiniger, maar levert ook minder hoge prestaties. Door de lagere hitteproductie wordt het wel weer mogelijk om 'm in dunnere notebooks te integreren.
Concreet bevat de Ideapad L340-15IRH een Intel Core i7-9750H. Ten opzichte van de hedendaagse Whiskey Lake-U-cpu's biedt deze chip twee extra rekenkernen voor een totaal van zes. Door middel van Hyperthreading kan de cpu aan twaalf threads tegelijk werken. De Coffee Lake-H-cpu is gebaseerd op precies dezelfde architectuur als de voorganger, de Core i7-8750H die we ook nog steeds in veel laptops terugvinden. De 9000-series cpu's in de H-serie beschikken vooral over wat hogere kloksnelheden dan de 8000-serie, waarmee de snelheidsverbeteringen beperkt beloven te zijn. Beschikt de i7-8750H over een basisklokfrequentie van 2.2 GHz met een boost naar 4.1 GHz, de i7-9750H trekt door naar 4.5 GHz met een basis van 2.5 GHz. Tevens heeft de nieuwere chip 12 MB cachegeheugen in plaats van de 9 MB die we bij de i7-8750H vinden.
Hart van de IdeaPad S540-15IWL vormt de veel geziene Intel Core i5-8265U of Core i7-8565U quadcore-processor uit de Whiskey Lake-U serie. De processorserie werd in de zomer van 2018 aangekondigd en is een doorontwikkeling op de Kaby Lake-R-reeks. Ook bij deze processors zit de vernieuwing 'm vooral in een nog wat hogere kloksnelheid dan hun voorgangers. De Core i7-8565U heeft nu een basisklokfrequentie van 1,8 GHz en single-core turbosnelheid van 4,6 GHz, waar de Core i5-8265U standaard op 1,6 GHz draait, met een maximale single-core turbo naar 3,9 GHz. De i7-8565U heeft tevens wat meer cachegeheugen (8 MB ipv 6 MB).
Een belangrijke opmerking is dat ook de 'normaal' te behalen kloksnelheden van de cpu zeer afhankelijk zijn van de instellingen voor het energiebeheer die de fabrikant heeft gekozen. Daardoor kan een Core i7-processor in de ene laptop het in praktijk toch slechter doen dan een i5-model in een ander apparaat, ondanks het lagere modelnummer. Bij de vergelijking tussen de Ideapad L340-15IRH en IdeaPad S540-15IWL komt sowieso ook nog het onderscheid tussen de Coffee Lake-H-serie en de Whiskey Lake-U-serie om de hoek kijken. Lenovo heeft de standaard Power Limits bij de Ideapad L340-15IRH niet aangepast en zodoende mag de i7-9750H in die laptop kortstondig 90 W verbruiken. Bij langduriger belasting zakt het verbruik terug naar 45 W. De i7-8565U of i5-8565U in de S540-15IWL zijn ietsjes beperkt ten opzichte van de maximaal instelbare stroomlimieten, maar niet veel. De eerste mag kortstondig 40 W verstoken en de tweede 36 W; bij beide chips zakt het stroomverbruik op den duur terug naar 21 W.
Ook de koeling speelt uiteraard een rol wanneer de processor maximaal moet worden belast. In dat verband valt op, dat het koelsysteem van de Ideapad L340-15IRH niet in staat is om de processor zijn ingestelde maximum van 90 W te laten verbruiken. De chip wordt eerder zo warm (meer dan 94 graden), dat hij zich noodgedwongen wat moet inhouden en het piekverbruik in de praktijk zo rond de 75 W blijft steken. Bij langduriger belasting met lager stroomverbruik, is er geen probleem. Bij de IdeaPad S540-15IWL zien we bij beide uitvoeringen geen problemen om de opgegeven tdp-limieten voor kortstondige belasting te bereiken, waarbij de cpu ook op de lange duur niet oververhit dreigt te raken.
Testresultaten: Systeemprestaties
Tijd voor een reeks benchmarks om de verschillen tussen de Intels recentste processors in de H- en de U-serie in de praktijk te laten zien. In onderstaande grafieken herken je de Ideapad L340-15IRH aan een paarse kleur. De 799 euro kostende IdeaPad S540-15IWL (81SW001SMH) met Core i5-processor en 256 GB-ssd is rood gekleurd, de IdeaPad S540-15IWL (81SW0020MH) met Core i7 en 512 GB opslag voor 999 euro heeft een gele balk. We vergelijken het trio met andere geteste laptops met een 14- of 15,6 inch display die momenteel voor een ongeveer vergelijkbare prijs te koop zijn. Niettemin zijn er binnen het testveld behoorlijke verschillen in aanschafprijs: de goedkoopste laptop kost 629 euro, de duurste laptop schaf je voor 1200 euro aan. Laptops met een zuinige Intel Kaby Lake-R of Whiskey Lake-U-processor (zoals de IdeaPad S540-15IWL) hebben een donkergrijze balk. Systemen met een krachtiger Intel Coffee Lake-H-chip (zoals de Ideapad L340-15IRH) zijn voorzien van een blauwe kleur. De Asus FX505DU-AL085T heeft als enige notebook in de vergelijking een AMD Ryzen-cpu en is lichtgrijs gekleurd.
De synthetische benchmark Cinebench R15 geeft een indruk van de ruwe prestaties van een cpu. Belasten we één rekenkern, dan doen de IdeaPad S540-15IWL (81SW0020MH) en de Ideapad L340-15IRH het nagenoeg even goed. Niet gek: qua architectuur lijken de chips sterk op elkaar en hoewel de i7-9750H meer energie mag verbruiken, kan de i7-8565U een 100 MHz hogere maximale kloksnelheid behalen. Het Core i5-model IdeaPad S540-15IWL (81SW001SMH), met lagere boostklokfrequentie en minder hoog ingesteld maximaal stroomverbruik, geeft zo'n twintig procent toe.
In de multicore-test doen beide IdeaPad S540-15IWL-laptops het ongeveer even goed - het Core i5-model (81SW001SMH) opvallend zelfs net wat beter, al valt het verschil binnen de foutmarge. Asus' Vivobook S532FL, voorzien van een agressiever stroomprofiel, scoort nog zo'n 11 procent hoger, dus in theorie had Lenovo er bij de IdeaPad S540-15IWL (81SW0020MH) nog net wat meer uit kunnen halen. De Ideapad L340-15IRH scoort ondertussen zo'n 44 procent hoger dan het S540-duo, waarmee de meerwaarde van de Coffee Lake-H-processor zich bewijst. We zien wel dat ook deze laptop niet de maximale prestaties uit de i7-9750H weet te halen. Drie concurrenten leveren een ongeveer 10 procent hogere score - wellicht is de koeling van deze apparaten wél op een piekverbruik van 90 W berekend.
Bij het uitvoeren van de PCMark 8 v2 benchmarks, die een meer realistische praktijksituatie simuleren, zien we alle drie de laptops zoals te verwachten hoog in de grafieken eindigen - zeker in de Creative-test, waarin een krachtige losse videokaart zwaarder meetelt. Opvallend is wel dat de Ideapad L340-15IRH in twee van de drie tests nipt onder de beide IdeaPad S540-15IWL-laptops terechtkomt, ondanks de krachtiger processor (en hoger geklokte videochip). De oorzaak zou 'm weleens kunnen liggen in de geheugenconfiguratie van de Ideapad L340-15IRH. Lenovo heeft de laptop voorzien van slechts één reepje ddr4-geheugen. Zodoende communiceren geheugen, processor en videokaart bij de Ideapad L340-15IRH, waar de IdeaPad S540-15IWL-laptops kunnen beschikken over twee geheugenkanalen doordat naast de enkele geheugenmodule ook geheugen op het moederbord zit voorgesoldeerd.
Testresultaten: Grafische prestaties
Zowel de i7-9750H alsook de i7-8565U en de i5-8265U hebben de Intel UHD Graphics 620 als geïntegreerde gpu. Dat is een weinig potente chip die onder diverse benamingen alweer een poosje meegaat. Gelukkig kunnen de IdeaPad S540-15IWL en Ideapad L340-15IRH ook vertrouwen op de aparte Nvidia-gpu voor het betere grafische rekenwerk. De GTX 1650 is de laagst gepositioneerde GTX-kaart met de relatief nieuwe 'Turing'-gpu. Ook de 'instap-Turing' belooft nog beduidend sneller te zijn dan de oude GTX 1050 (Ti), laat staan de Geforce MX150 of MX250 die we in dit segment weleens vaker terugzien. Hart van de GTX 1650 vormt de TU117-gpu, die 1024 rekeneenheden of cuda cores telt, waar de desktopvariant van de GTX 1650 er maar 896 heeft. Voorts is 4 GB eigen gddr5-geheugen aanwezig. Niet aanwezig zijn de speciale rekenkernen voor raytracing en deep learning, die wel onderdeel zijn van de Turing-kaarten in de RTX 20xx-serie.
Zoals eerder aan de orde kwam, heeft de Ideapad L340-15IRH de 'normale' mobiele GTX 1650 aan boord, terwijl de IdeaPad S540-15IWL is voorzien van de zogenoemde Max-Q versie. Die is zodanig afgesteld dat hij 30 procent minder verbruikt dan de 'normale' GTX 1650, doordat de kloksnelheden van de gpu twintig tot dertig procent lager liggen. De geheugenkloksnelheden nemen niet af.
Met zijn hoger geklokte GTX 1650 gaat de Ideapad L340-15IRH de beide IdeaPad S540-15IWL-laptops uiteraard voorbij. In 3DMark Fire Strike noteren we een plus van zo'n tien procent en dat is niet zoveel als je misschien zou verwachten, gelet op het verschil in kloksnelheid. Mogelijk vormt de geheugenconfiguratie hier weer een rem op de prestaties.
Gelet op het hele testveld doen alle drie de Lenovo-laptops het uitstekend. De meeste concurrenten hebben lang niet zo'n krachtige gpu aan boord. Dat geldt, zoals in bovenstaande grafiek goed zichtbaar wordt, vooral voor laptops met een zuinige Whiskey Lake-U-cpu (de grijze balkjes). De minder energiezuinige Coffee Lake-H-cpu (de blauwe balkjes) wordt vaker met een krachtiger videokaart gecombineerd. De Max-Q GTX 1650 in de IdeaPad S540-15IWL zit in deze benchmark qua performance op het niveau van GTX 1050 Ti, scoort een kwart hoger dan de laptops met GTX 1050, dubbel zo goed dan apparaten met een MX150/250, en meer dan zes keer zo goed dan laptops met alléén een Intel-igpu. De Ideapad L340-15IRH met zijn 'normale' GTX 1650 Mobile komt ondertussen aardig aan de buurt van de HP Pavilion 15 dp0120nd, een model dat met een GTX 1060 is uitgerust. Alleen de Asus FX505DU-AL085T, een duidelijk duurder apparaat met een GTX 1660 Ti, doet het nog veel beter dan het drietal van Lenovo.
De relatief krachtige videokaart maakt dat je de Ideapad L340-15IRH en de IdeaPad S540-15IWL in zijn beide varianten prima kunt gebruiken voor een spelletje. Op Medium-instellingen levert de Ideapad L340-15IRH in alle drie de spellen van onze standaard gaming-benchmarksuite voor laptops meer dan 60 fps in 1080p-resolutie. De IdeaPad S540-15IWL-laptops leveren in twee van de drie gevallen een gemiddelde boven de 60 fps en zakken daar alleen bij Far Cry 5 gemiddeld nipt onder. Neem je genoegen met een minder vloeiende framerate, dan is het prima mogelijk om de instellingen op te schroeven naar Ultra. Zowel de Ideapad L340-15IRH als beide IdeaPad S540-15IWL-laptops zetten dan framerates ruim boven de 40 fps neer. Door het ontbreken van G-sync op beide laptopschermen zouden we je dan aanraden de framerate vast te zetten op 30 Hz, om storende tearing te voorkomen.
Voor gamen in 4K-resolutie blijkt de GTX 1650 aan de hand van de benchmarkscores van de Ideapad L340-15IRH en de IdeaPad S540-15IWL te licht. Zelfs op minder veeleisende Medium-instellingen schokt het beeld, met behalve in GTA V gemiddelden onder de 30 fps.
Testresultaten: Wifi-prestaties
Aan de draadloze netwerkoplossing zie je opnieuw dat de S540-serie wat hoger gepositioneerd is dan de L340-serie. De IdeaPad S540-15IWL is voorzien van de bekende Intel Wireless-AC 9560 een dual-band dual-stream 802.11ac adapter die op papier goed is voor een maximale doorvoersnelheid van liefst 1,73 Gbps. We vinden hem vaker terug in laptops uit het hogere segment. De Ideapad L340-15IRH moet het ondertussen doen met de Qualcomm Atheros QCA9377, een simpeler single-stream oplossing die eveneens ac-Wifi ondersteunt, maar dan met een maximale theoretische doorvoersnelheid van 433 Mbps. In tegenstelling tot de S540-15IWL kun je echter ook een netwerkkabel inprikken voor een hogere snelheid; de gigabit ethernetpoort van de Ideapad L340-15IRH zit verbonden met een Realtek-adapter.
We testten de draadloze netwerksnelheid van de Ideapad L340-15IRH en IdeaPad S540-15IWL in de ideale omgeving van onze kooi van Faraday, waar externe verstoringen geen invloed kunnen uitoefenen. Met dank aan hun luxe en snelle netwerkadapter leveren de beide S540-15IWL-laptops uitstekende resultaten, zeker op de 5 GHz-band. De Ideapad L340-15IRH blijft in vergelijking toch wat achter. De meeste andere laptops in dit prijssegment zijn voorzien van een luxere adapter.
Opslag en uitbreiden
De forsere behuizing van de Ideapad L340-15IRH laat meer ruimte voor opslagapparaten, waar Lenovo gebruik van heeft gemaakt door het apparaat uit te rusten met een traditionele 2.5 inch harde schijf. Dit exemplaar van Western Digital is natuurlijk lang niet zo snel als een gemiddelde ssd, maar wel groot: er is 1 TB ruimte voorhanden. Het OS is voorgeïnstalleerd op de 256 GB ssd afkomstig van SK Hynix, met typenummer 'HFM256GDHTNG-8310A'. Deze zit geïnstalleerd in het M.2-slot en maakt gebruik van de nvme-interface. Direct uit de doos is verdeeld over deze twee schijven een forse 1.137,5 GB vrije ruimte beschikbaar.
Naast de processor - i5 of i7 - is de ssd het andere verschil tussen de 799 euro kostende IdeaPad S540-15IWL (81SW001SMH) en de IdeaPad S540-15IWL (81SW0020MH) van 999 euro. In de laatste laptop steekt een 512 GB ssd, terwijl het goedkopere model een 256 GB ssd herbergt. In beide gevallen gaat het om een nvme-ssd afkomstig van Samsung: de PM981, zeg maar de oem-versie van de rappe 970 Evo. Dat belooft uitstekende lees- en schrijfprestaties.
Liet de eerdere Ideapad L340 die we bekeken nog ruimte voor een derde schijf, die in de lege ruimte voor de dvd-speler kon worden geplaatst, bij de Ideapad L340-15IRH 'Gaming' zit op die plek het beduidend forsere koelsysteem met twee ventilatoren. Wil je extra opslag bijplaatsen, dan zul je dus één van de bestaande opslagapparaten moeten vervangen. Datzelfde zal je moeten doen als je het systeme nog van meer geheugen wil voorzien.
Ook in de IdeaPad S540-15IWL kun je geen extra reepje ddr4 meer kwijt, maar op beide varianten van de laptop die we hebben ontvangen, zien we wel een extra m.2-slot voor een tweede ssd. Die bevindt zich onder de enkele ddr4-sodimm en wijst naar voren, zodat je er geen al te lange ssd in kwijt kunt. Maximaal past een ssd op het zogenoemde 2242-formaat. Een langer exemplaar, zoals de voorgemonteerde PM981 - voorzien van een dunne metalen heatspreader - past bijvoorbeeld niet.
Testresultaten: Prestaties ssd
Voor alle drie de laptops hebben we de snelheid van de voorgemonteerde ssd doorgemeten middels de PCMark 8.0 Storage 2.0-benchmark. Daaruit blijkt dat de PM981 in de beide Ideapad S540-15IWL-configuraties inderdaad zeer goed presteert, op ruime voorsprong van alle andere laptops in deze test. Zoals gebruikelijk doet de grotere 512 GB-ssd het nog wat beter dan het 256 GB-exemplaar. Hoewel de Hynix-ssd in de Ideapad L340-15IRH niet zo exceptioneel presteert als het model in de Ideapad S540-15IWL, noteert ook deze laptop uitstekende doorvoersnelheden die hoger zijn dan bij de meeste andere laptops in de grafiek.
Accuduur en koeling
Zoals is gebleken is het drietal laptops in deze bespreking tot heel wat in staat, dankzij krachtige hardware. Daarmee rijst wel de vraag hoe het zit met de acculooptijden. Kijken we naar de Lenovo Ideapad S540-15IWL, dan zien we dat de fabrikant rekening heeft gehouden met de krachtige hardware van het systeem. De accucapaciteit bedraagt liefst 70 Wh en dat is duidelijk meer dan we gebruikelijk tegenkomen in dit segment. De Ideapad L340-15IRH, voorzien van een 2.5 inch-bay en zodoende minder interne ruimte voor een accu, moet het doen met een accu van 46 Wh. Dat is zeker niet al te fors gelet op de hardware, die bovendien meer stroom verbruikt dan die van de Ideapad S540-15IWL.
Ondanks zijn relatief kleine accu doet de Ideapad L340-15IRH het niet slecht voor een machine in zijn klasse. Na 7 uur en 59 minuten gaat het beeld op zwart. Alle andere apparaten met een Coffee Lake-H-processor gaan korter mee. De vergelijking met de Ideapad S540-15IWL valt minder gunstig uit. Die laptop heeft ons gedurende de bespreking al een aantal keren op een positieve manier verrast, maar zet in de accutests opnieuw een topscore neer. In onze browsertest, een simulatie van licht gebruik bij een schermhelderheid van 180 cd/m², gaat het Core i7-model 11 uur en 47 minuten mee, terwijl de Core i5-variant liefst 12 uur en 30 minuten op één acculading meegaat. Maar weinig laptops noteren zo'n lange looptijd, waarbij exemplaren in dit segment die wel lang meegaan, meestal zijn voorzien van veel minder rekenkracht.
In de PCMark Creative-accutest, waarmee we zwaar gebruik simuleren, gaat het trio van Lenovo allicht stukken minder lang mee. De zware hardware wordt dan vol aan het werk gezet, waarvan machines met minder rekenkracht profiteren. Evengoed weet het Core i5-model van de Ideapad S540-15IWL nog een looptijd van 3 uur en 39 minuten te bereiken - in deze grafiek helemeaal geen slechte score. Het Core i7-model komt er met 3 uur en 7 minuten minder goed vanaf, terwijl de Ideapad L340-15IRH zoals te verwachten de korste accuduur neerzet: 2 uur en 46 minuten. Dat model houdt aan de adapter bovendien behoorlijk in, zoals te zien is aan het benchmarkresultaat in de derde grafiek. De beide Ideapad S540-15IWL-laptops doen dat niet en zetten zonder adapter een topscore neer.
De adapter van de beide Ideapad S540-15IWL-laptops is niet bijster origineel vormgegeven: een langwerpig zwart blok dat 90 W kan leveren. De afmetingen bedragen 13,9 x 5,4 x 3,1 centimeter, inclusief het haaks bevestigde snoer aan het ene uiteinde dat richting de laptop loopt. De Ideapad L340-15IRH heeft een adapter met precies dezelfde vormgeving, die echter wel wat meer vermogen levert: 135 W. Zodoende is het ook wat groter, met afmetingen van 15,6 x 6,5 x 3 cm.
Koeling
Kijken we nog even terug naar de foto's van het binnenwerk van beide laptops, dan is te zien dat Lenovo de machines heeft uitgerust met twee fans van een verschillend formaat. Die zitten, van bovenaf bezien, aan de rechterkant. Twee brede koperen heatpipes geleiden de hitte vanaf de cpu langs de videokaart naar de radiator aan de achterzijde, waarover de fans hun koele lucht uitblazen. Dat is niet de meest ideale configuratie. Bij krachtiger gaming laptops hebben cpu en videokaart over het algemeen hun eigen fan en gescheiden heatpipes.
De GTX 1650 is, zoals eerder bleek in de review van de MSI Prestige PS63, echter relatief zuinig gelet op het prestatieniveau. Tot grote problemen leidt de ietwat suboptimale koeling dan ook niet. Bij de Ideapad L340-15IRH maken de fans wel vrij veel lawaai wanneer het systeem op volle toeren draait; de Ideapad S540-15IWL-laptops met hun zuiniger Whiskey Lake-U processor zijn duidelijk stiller. De klank is grotendeels prettig: op de hoogste ventilatorstanden is een hoogfrequent bijgeluidje te horen, maar meestal is alleen een laagfrequenter geruis te horen, dat niet storend opvalt. Wat wel kan gaan storen is de neiging van zowel de Ideapad L340-15IRH als de Ideapad S540-15IWL om de fan nadat de systeembelasting wegvalt, ineens uit te schakelen. Het opspinnen van de ventilator gebeurt gelukkig wel vloeiend, waarbij de fans aan de hand van de belasting steeds harder gaan draaien.
Conclusie
Met het beproefde recept 'veel hardware voor (relatief) weinig geld' zet Lenovo voor minder dan 1000 euro drie begerenswaardige laptops neer. Te beginnen met de Lenovo IdeaPad L340-15IRH (81LK0092MH): voor 999 euro biedt deze configuratie uit de'Gaming'-serie behoorlijk krachtige hardware. Hart van het systeem vormt de zescore i7-9750H, één van de rapste chips in Intels laptopassortiment, die wordt bijgestaan door de recente GTX 1650. Weliswaar is dat het basismodel van de mobiele Turing-kaarten, maar in dit apparaat blijkt die al goed voor prestaties die in de richting van de oude GTX 1060 gaan - een kaart die we nog niet zo lang geleden terugvonden in gaminglaptops ver boven de duizend euro.
Zo bezien is de Ideapad L340-15IRH een uitstekende deal, al had Lenovo er meer uit kunnen halen door dualchannel-geheugen te monteren. Het enkele reepje ddr4 vormt een rem op de systeemprestaties en door het gebrek aan een tweede geheugenslot valt daar niks meer aan te doen. Een ander minpuntje van het apparaat vormt toch wel het beeldscherm, dat een fletse kleurweergave biedt door het tegenvallende kleurbereik. Daarbij voelt de behuizing - hoewel stevig geconstrueerd - niet overdreven luxe aan. De accuduur is voor een machine van dit kaliber echter lang niet slecht en ook is er lekker veel, en behoorlijk snelle opslag aanwezig. Ben je op zoek naar de maximale prestaties voor zo min mogelijk geld, dan is de Ideapad L340-15IRH al met al geen slechte keuze. We belonen de laptop daarom met een Great Value-award.
Toch is de IdeaPad S540-15IWL eigenlijk een nog beter systeem. Of je nu gaat voor de IdeaPad S540-15IWL (81SW001SMH) van 799 euro of het i7-model met 512 GB van 999 euro, de IdeaPad S540-15IWL (81SW0020MH): met deze twee laptops doet Lenovo eigenlijk alles goed. Het systeem bevat de gebruikelijke Whiskey Lake-U Core i5- of Core i7 processor, maar dan gecombineerd met de krachtige GTX 1650 Max-Q videokaart, die het systeem op grafisch vlak vleugels geeft. Het i5-model is zelfs de goedkoopste laptop in onze prijsvergelijker met deze videokaart en ook voor duizend euro zijn er maar weinig laptops te vinden die zulke goede 3D-prestaties leveren. Ook de verdere systeemprestaties zijn prima, mede doordat Lenovo niet heeft bespaard op dual-channel werkgeheugen.
Rappe hardware gaat in het segment onder de duizend euro maar al te vaak ten koste van de rest van de uitvoering van een laptop. Niks daarvan bij de IdeaPad S540-15IWL, die ons in bijna alle tests positief weet te verrassen. Het beeldscherm biedt een relatief goede kleurweergave dankzij een relatief groot kleurbereik, de netwerkadapter en de ssd zijn beide zeer rap, de metalen behuizing voelt stevig, oogt hoogwaardig en modern, en op toetsenbord en touchpad is het prima werken. Kers op de taart is de uitstekende accuduur dankzij de forse 70 Wh-accu. Het i5-model presteert meestal bijna even goed dan het i7-model en in de accutests zelfs nog beter, waardoor je net zo goed voor de goedkopere uitvoering kunt gaan, tenzij 256 GB opslag je te krap is.
Natuurlijk is de IdeaPad S540-15IWL niet voor iedereen de ideale laptop. Hoewel niet al te zwaar of dik is de machine niet écht handzaam of vederlicht te noemen, terwijl je ook de flexibele eigenschappen van een convertible zou kunnen missen. De hardware mag sneller zijn dan je voor dit bedrag elders vindt, als je écht veel rekenkracht nodig hebt zul je alsnog moeten uitwijken naar een duurdere workstation of gaming laptop. Evengoed is de IdeaPad S540-15IWL een fijne allrounder met veel sterke punten. Of je nu gaat voor de Core i5- of Core-i7-versie: een Excellent Choice Award is voor dit apparaat zeer dik verdiend.

AMD heeft drie chipsets gereed voor nieuwe Threadripper en Epyc cpu's

Uit gelekte informatie van onder andere het USB Implementers Forum is duidelijk dat AMD werkt aan een nieuw HEDT-platform. De Threadripper-processors hiervoor zullen gebaseerd zijn op dezelfde chips als de professionele Rome-serie, en kunnen dus eventueel tot 64 cores en 8 geheugenkanalen krijgen. Ze gaan bovendien op zowel de TR4- als SP3-sockets werken.
Concreet gaat het om de TRX40, TRX80 en WRX800. Eerstgenoemde stuurt naar verluidt meer richting de X570 met als doelgroep gamers en power users, met een 4-kanaals geheugencontroller en tot 32 rekenkernen. De andere twee zullen vermoedelijk meer richting het Epyc-platform trekken, getuige het 8-kanaals ram en de ondersteuning voor meer dan 32 cores.
Asus zou zijn eerste moederborden met de nieuwe AMD TRX40-chipsets al klaar hebben, namelijk de Prime TRX40-Pro en ROG Strix TRX40-E Gaming. Overigens is een overstap niet verplicht; de nieuwe Threadrippers werken blijkbaar ook op bestaande X399-borden.

Gerucht: OnePlus 7T heeft 90Hz-scherm en komt 26 september uit

OnePlus zou de 7T en 7T Pro op 26 september willen presenteren. De OnePlus 7T zou beschikken over een 6,55"-oledscherm met een verversingssnelheid van 90Hz. Op dit moment heeft alleen de OnePlus 7 Pro zo'n display.
Het gaat om een scherm met kleinere inkeping, schrijft Ishan Agarwal, een Indiase tiener die afgelopen anderhalf jaar vaak heeft bewezen over juiste informatie over onaangekondigde smartphones te beschikken. De 7T heeft een '2k'-resolutie, maar onbekend is of hij daarmee verwijst naar 1080p of 1440p, resoluties die beide online worden aangeduid als '2k'.
De soc is een Qualcomm Snapdragon 855+, de opgevoerde versie van de Snapdragon 855 in de OnePlus 7-telefoons. De accu zou een capaciteit hebben van 3800mAh, iets hoger dan de 3700mAh in de OnePlus 7. Dat toestel heeft een ondergemiddelde accuduur, zo bleek uit de Tweakers-review. De OnePls 7T Pro zou een accu hebben van 4080mAh. Verdere gegevens over de OnePlus 7T Pro heeft Agarwal nog niet gepubliceerd.
Verdere wijzigingen zijn de mogelijkheid om tien seconden lang 960fps-video te kunnen opnemen. Of dat is met een lagere framerate en software die gokt welke frames ertussen in moeten of daadwerkelijke opname zal moeten blijken. Ook kan de camera met ultragroothoeklens video's opnemen, iets dat niet kan met de OnePlus 7 Pro.
Agarwal schrijft dat OnePlus de 7T gaat uitbrengen in configuraties van 8/128GB en 8/256GB, waarbij er een optie komt met een achterkant van mat glas. De presentatie zou op 26 september plaatsvinden in India. Hij heeft geen informatie online gezet over prijzen voor het toestel.

donderdag 29 augustus 2019

Sharp toont volgende week 120"-tv met 8k-resolutie en 5g-modem

Sharp gaat op de IFA-beurs in Berlijn een 120"-lcd-tv demonstreren met een 8k-resolutie. Volgens de fabrikant is het de grootste lcd-tv tot nu toe. De televisie kan ook met 5g-netwerken verbinden en Sharp noemt dat een 8k+5g-ecosysteem.
Op de maat en de resolutie na heeft Sharp nog geen details bekendgemaakt over zijn grote 8k-tv. De diagonaal van de tv is 120", ofwel 304 centimeter. Het scherm met 16:9-verhouding is zo'n 150cm hoog en 266cm breed.
Sharp zegt de tv te gaan gebruiken als onderdeel van zijn showcase voor een '8k+5g-ecosysteem'. Naast de tv gaat de fabrikant ook camera's en camcorders tonen die beelden kunnen maken in de 8k-resolutie en kunnen communiceren via 5g. Op de IFA-beurs wil Sharp toepassingen van het ecosysteem laten zien op het gebied van medische wetenschap en kunst.
Of Sharp de 120"-8k-tv daadwerkelijk gaat uitbrengen is niet bekend. De grootste 8k-tv's op de consumentenmarkt tot nu toe zijn de 98"-modellen van Samsung en Sony. Die kosten respectievelijk 60.000 en 80.000 euro.

De beste Intel socket 1151 (v2) moederborden: aanraders van B360 tot Z390

Socket 1151 (v2) moederborden koopgids
Vorig jaar bracht Intel voor het laatst een nieuwe processorgeneratie voor de mid-range socket 1151 uit. Destijds publiceerden we onder meer een uitgebreide Z390-roundup van 23 moederborden. De afgelopen tijd is het aantal geteste Z390-borden langzaam opgelopen naar 28 stuks en tevens testten we een aantal moederborden met goedkopere chipsets. Tijd om de beste keuzes weer eens op een rijtje te zetten!
Socket 1151 (v2)
Socket 1151 gaat alweer sinds 2015 mee, maar dan wel in tweede generaties die niet onderling compatibel zijn. De originele socket 1151 werkt uitsluitend met Skylake en Kaby Lake processors, oftewel de Core 6000- en 7000-series. De nieuwe 'socket 1151 v2' is alleen compatibel met Coffee Lake, dat de basis vormt voor de Core 8000- en 9000-reeksen processors. In de Productvergelijker herken je deze moederborden aan het yes 'Intel Coffee Lake compatible'.
Chipsets: H310, B360, B365, H370, Z370 & Z390
De originele socket 1151-moederborden kwamen met de 100- en 200-series chipsets. Die zijn inmiddels niet meer courant. Socket 1151 (v2) wordt altijd gecombineerd met een chipset uit de 300-serie. In de tabel hieronder zie je de belangrijkste verschillen tussen de chipsets.
De eerste chipset voor socket 1151 (v2) was Z370; de meeste moederborden met die chipset kwamen al in oktober 2017 beschikbaar. In april 2018 volgden H370, B360 en H310, die onder meer geïntegreerde wifi en usb 3.1 met zich meebrachten. Z390 werd samen met de 9000-serie cpu's op de markt gebracht in oktober 2018 en brengt de sterke punten van Z370 (mogelijkheid tot overklokken en delen PCIe-lanes om SLI te draaien) samen met de zojuist genoemde nieuwe features. Z390 is daarmee de uitgelezen chipset als je nu een systeem samenstelt op basis van bijvoorbeeld een Core i5 9600K, Core i7 9700K of Core i9 9900K.
Begin 2019 verscheen ook nog eens de B365-chipset, die familie is van de oorspronkelijke Z370-chipset en dus op het oude 22nm-procedé wordt gefabriceerd. Hiermee probeerde Intel een deel van het tekort aan productiecapaciteit op 14nm op te vangen. Alle nieuwe functies, zoals usb 3.1, ontbreken echter op deze chipset.
Doordat de Z390- en B365-chipsets pas zijn uitgebracht toen de 9000-serie processors al op de markt waren, kun je die out-of-the-box gebruiken in moederborden met deze chipsets. Moederborden met oudere chipset hebben daarvoor vaak een bios-update nodig.
Budget aanraders: <100 euro
Eind vorig jaar testten we elf goedkope H310-moederborden, die tussen de zestig en honderd euro kosten. Deze bordjes zijn vooral bedacht voor gebruik met bijvoorbeeld een Celeron-, Pentium- of Core i3-processor. De allergoedkoopste modellen kun je het beste links laten liggen, maar voor rond de 70 euro haal je een van onze aanraders in huis. De ASRock H310M-HDV/M.2, Gigabyte H310M A en MSI H310M Pro-M2 bieden een solide basis, met onder meer zes usb-poorten, vier sata-poorten en een m.2-slot. Ze hebben alle drie hun eigen plus- en minpunten, maar afhankelijk van je eigen wensen zijn ze alle drie prima keuzes.
Mini-ITX
De H310-moederborden op mini-itx-formaat zijn wat duurder; zowel Asus als MSI vragen ruim 90 euro. De H310I Pro viel vooral op door zijn zeer uitgebreide stroomvoorziening, waardoor hij geschikt is als basis voor een betaalbaar werkpaard. De Asus Prime H310I-Plus heeft in tegenstelling tot de MSI een hdmi-uitgang, zodat je hem eenvoudig op een tv kan aansluiten.
Mid-range aanraders: 100-150 euro
In de onderkant van het middensegment heb je de keuze tussen instap Z390-moederborden en een heel scala aan B360/H370-modellen. De belangrijkste voordelen van de Z390-chipset hebben we hierboven besproken: je hebt de mogelijkheid om je processor over te klokken en doordat de zestien pci-express 3.0-lanes te splitsen zijn, kun je twee videokaarten combineren. Dat laatste is anno 2019 weinig relevant meer, en als je niet voor een overklokbare K-processor kiest is er dus eigenlijk weinig reden om voor het relatief prijzige Z390 te gaan.
Onze twee aanraders zijn de ASRock Fatal1ty H370 Performance (gem. 129 euro) en de Gigabyte H370 Aorus Gaming 3 WiFi (gem. 142 euro). Beide moederborden leveren veel features en kwaliteit voor een relatief bescheiden prijs. Er zijn onder meer twee m.2-sloten, een Realtek ALC1220 audiocodec mét s/pdif en een ruime stroomvoorziening met grote koelblokken. Het moederbord van Gigabyte is wat duurder dan dat van ASRock, maar voor die meerprijs krijg je een snelle draadloze netwerkkaart en een interne usb type-c header. Vooral als je wifi gebruikt is de H3709 Aorus Gaming 3 WiFi zijn meerprijs in onze ogen waard.
Micro-ATX en mini-ITX
De atx-formfactor is in dit segment leidend, maar eigenlijk is dat best gek: in het overgrote merendeel van de systemen zal er hooguit één videokaart in de pci-express sloten steken. Wat is er dan te koop in kleinere formaten? Het antwoordt luidt helaas: bitter weinig. Diverse fabrikanten verkopen enkele budgetopties in micro-atx-formaat, maar vaak biedt een atx-bord met dezelfde prijs simpelweg meer waar voor je geld. Dat is deels onze eigen schuld: fabrikanten geven desgevraagd aan dat vooral micro-atx steeds slechter verkoopt en zodoende ook minder aandacht krijgt.
Een van de weinige itx-bordjes die we toch het noemen waard vinden, is de ASRock H370M-ITX/ac (gem. 115 euro). In vergelijking met de goedkopere itx-moederborden met de H310-chipset biedt hij echt wat extra's: vier snelle usb 3.1-poorten, twee extra sata-aansluitingen, een op pci-express 3.0-snelheid werkend m.2-slot en zowel twee hdmi-poorten als een displayport-uitgang. De 'ac' in de naam staat uiteraard voor wifi, al zijn we niet kapot van de meegeleverde 433 Mbit-adapter.
Overklokbare aanraders: 150-250 euro
Als je wil gaan overklokken met een daarvoor geschikte K-processor, moet je investeren in een Intel Z390-moederbord. De Gigabyte Z390 UD (gem. 124 euro) maakt dat al mogelijk, maar is op alle andere punten zeer basaal uitgevoerd. Je moet al gauw richting de 200 euro uitgeven om een Z390-moederbord te vinden dat voldoet aan alle zaken die je wil hebben: een potente stroomvoorziening, ondersteuning voor usb 3.1, kwalitatief goede audio- en netwerkchips en ten minste twee m.2-sloten.
Asus, Gigabyte en MSI hebben in dit segment alle drie een moederbord dat al die features biedt. Qua prijs ontlopen ze elkaar niet veel. De Asus Prime is wat minder uitbundiger uitgevoerd qua uiterlijk, dit bord mist bijvoorbeeld het geïntegreerde i/o-shield en addressable rgb (reguliere rgb is wel aanwezig). Gigabyte biedt op dat vlak meer, maar mist onder meer de on-board powerknop. Ook MSI heeft die knop niet, maar bij die fabrikant werkt de interne usb-c-header als enige op 3.1-snelheid. Kortom, drie aanraders met slechts kleine onderlinge verschillen.
Met de bovengenoemde Z390-moederborden kun je uitstekend overklokken, maar een moederbord speciaal voor die-hard overklokkers ontwerpen gaat nog een stapje verder. Dat heeft Asus gedaan met de RoG Maximus XI Apex. De vrm's zijn van topniveau (zestien Vcore-powerstages) het bord loopt over van de overklokfeatures, zoals voltagemeetpunten, een foutcode-display, een LN2-modus waarin je extreme voltages kunt instellen en een dubbele bios.
Doordat er maar twee geheugensloten aanwezig zijn, leent het moederbord zich bovendien uitstekend voor het overklokken van geheugen. In onze eigen tests met een Samsung B-die kit (Inno3D iChill RGB Aura Black 16GB DDR4-3600 CL17 kit) kwamen we tot een kloksnelheid van 4600 MHz met CL-18-20-20-39 timings, wat nog 100 MHz hoger is dan wat we in onze reguliere geheugentest met de Apex van de vorige generatie haalden. Voor reguliere gebruikers vormen die twee geheugensloten een beperking, maar voor die-hard overklokkers is dit het Z390-moederbord dat je moet hebben.
Micro-ATX en mini-ITX
Micro-atx-moederborden zijn in dit segment zo goed als niet-bestaand. Wel zijn er diverse toffe itx-moederborden met de Z390-chipset te koop. Alle geteste Z390 itx-bordjes zijn luxe uitgevoerd: goede audio, Intel-ethernet, snelle wifi en een m.2-slot inclusief heatsink komen we op elk bordje tegen. Gigabyte is duidelijk goedkoper en heeft geen significante nadelen; voor veel gebruikers is dit de beste keuze. ASRock valt op door zijn Z390 Phantom Gaming-ITX/ac te voorzien van thunderbolt 3, wat voor een specifieke doelgroep een grote meerwaarde zal zijn. De meerprijs blijft met zo'n 15 euro beperkt, dus afhankelijk van je wensen kunnen we ze allebei warm aanbevelen.
High-end aanraders: 250-500 euro
Voor zo'n 250 tot 350 euro hebben vrijwel alle fabrikanten een aanbod dat alle overgebleven minpunten van de categorie hierboven oplost. Feitelijk zoeken we dus naar een bord dat echt álles goed doet. Ook daarvan zijn er meerdere, maar ASRock valt in dit segment op door unieke toevoegingen te doen.
De Z390 Phantom Gaming 9 (gem. 285 euro) en de Z390 Taichi Ultimate (gem. 299 euro) doen vooral heel veel goed: uitstekende audio met een hoofdtelefoonversterker, zeer snelle wifi en als een van de weinige borden acht sata-poorten. De Phantom Gaming 9 voegt daar support voor thunderbolt 3 aan toe, bij de Taichi Ultimate gaat ASRock juist voor een 10Gb-ethernetpoort.
Nu is het in beide gevallen maar net een feature die je moet kunnen gebruiken, maar het is wel een duidelijke toegevoegde waarde ten opzichte van de modellen uit de mid-range categorie, nog buiten het feit dat alle 'reguliere' features 100% kloppen.
Het kan altijd nog een tandje extremer, zo laat Gigabyte zien met de gemiddeld 578 euro kostende Z390 Aorus Xtreme. In de VRM-test zette dit bord met ruime afstand het beste resultaat neer. Ook de andere aspecten van de Z390 Aorus Xtreme spreken tot de verbeelding: ondersteuning voor thunderbolt, drie m.2-sloten met drie bijbehorende koelers, 10Gb-ethernet, supersnelle wifi, topklasse audio, en dan hebben we het over de meegeleverde 'Aorus RGB/Fan commander' en 'OC Touch' accessoires nog niet eens gehad.

woensdag 28 augustus 2019

Samsung Galaxy Note 10 Plus review: grootse smartphone is voor een klein publiek

De Galaxy Note 10 Plus is het absolute vlaggenschip van Samsung voor het najaar van 2019 en natuurlijk hebben we de smartphone uitgebreid getest. Is het toestel ondanks de hoge adviesprijs de moeite waard?
Lees de Samsung Galaxy Note 10 Plus review
Samsung brengt dit jaar voor het eerst niet één, maar twee varianten van de Note uit: de Galaxy Note 10 en Note 10 Plus. De twee smartphones verschillen op het formaat na weinig van elkaar, maar zijn volgens Samsung wel op verschillende groepen gebruikers gericht. De Note 10, die beschikt over een 6,3 inch-scherm, is bedoeld voor de mensen die een grote Samsung-smartphone zoeken met de bekende features van de Galaxy Note-reeks. De Note 10 Plus is volgens het bedrijf bedoeld voor de harde kern van de Galaxy Note-fans.
In deze review bespreken we de Galaxy Note 10 Plus, het grootste en duurste model. De verschillen tussen beide toestellen zijn klein en daardoor gelden de meeste plus- en minpunten ook voor de reguliere Note 10. In de komende weken hopen we ook een review van dit kleinere model te publiceren.
Prachtig design
De Galaxy Note 9 van vorig jaar leek flink op zijn voorganger, maar met de Note 10 Plus gooit Samsung het roer behoorlijk om. Het bedrijf heeft de randen rondom het scherm, en dan met name die aan de boven- en onderkant, small gemaakt. Hierdoor bestaat bijna de hele voorkant uit display. Ruim 91 procent van de voorkant is scherm, en dat is zelfs meer dan bij de Galaxy S10 en S10 Plus. Alleen de bezel aan de onderkant is iets dikker.
De Note 10 Plus is – zoals vrijwel elk vlaggenschip anno 2019 – bijna volledig van glas en stof- en waterdicht. De hoeken zijn iets ‘scherper’, maar dat is niet per se storend. Wel is het jammer dat Samsung de koptelefoonaansluiting heeft geschrapt, wat voor de fabrikant voor het eerst is bij een high-end smartphone.
Hierdoor ben je gedwongen draadloze headsets of een verloopstukje te gebruiken. Samsung zegt dat het de koptelefoonaansluiting heeft weggelaten om ruimte te maken voor de grotere accu en betere haptische feedback. Het zal er per persoon aan liggen of dit goede redenen zijn, maar het is wel zonde dat Samsung nu ook van de 3,5mm-poort afstapt. Zeker omdat het bedrijf één van de laatste fabrikanten was die vast bleef houden aan de aansluiting. Dat er bij zo’n enorme smartphone als dit geen ruimte is voor een koptelefoonaansluiting, is toch wat apart.
Verder is de Note 10 Plus een fraai vormgegeven smartphone, waarbij vooral de achterkant van de Aura Glow-versie opvalt. Deze heeft een gradient, waardoor je allerlei kleuren ziet als je het toestel beweegt. Dat ziet er tof en uniek uit.
Opnieuw een uitstekend scherm
De Galaxy Note-reeks draait om het grote scherm en wat dat betreft heeft Samsung zichzelf dit jaar overtroffen. De Galaxy Note 10 Plus heeft een 6,8 inch oled-scherm met een QHD-resolutie van 3040 bij 1440 pixels) en dat is echt enorm groot. Het toestel met één hand bedienen is vrijwel onmogelijk; daarvoor kun je beter de normale Note 10 kiezen.
Toch kon ik snel aan het scherm van de Note 10 Plus wennen. Sterker nog: bijna elke andere Android-smartphone voelde daarna klein aan. Het display is naast erg groot ook erg goed en makkelijk één van de beste schermen die we tot nu toe op een smartphone hebben gezien. Beelden ogen heel scherp, de helderheid kan heel hoog en kleuren zien er uitstekend, flitsend uit.
Samsung heeft iets unieks met het scherm gedaan. Althans: wat er in het scherm zit, dan. Het gaatje voor de selfiecamera zit in het midden, en niet – zoals bij de Galaxy S10-telefoons – aan de zijkant. Het valt wat meer op en oogt de eerste dagen wat gek, maar je went er gauw aan. Het cameragat is bovendien kleiner dan bij de S10 en dat is weer positief.
Krachtpatser met veel opslag
Zoals je zou verwachten van een Note-toestel, beschikt de Note 10 Plus over de krachtigste mobiele hardware van dit moment. Onder de motorkap zit een Exynos 9825-chip, die op papier iets vlotter en zuiniger is dan de Exynos 9820 van de Galaxy S10-telefoons. De processor wordt bijgestaan door maar liefst 12GB aan werkgeheugen en 256/512GB opslagruimte, afhankelijk van welke versie je kiest.
Dat klinkt als overkill (en dat is het waarschijnlijk ook), maar het zorgt er wel voor dat de Note 10 Plus erg vlot in gebruik is en ik tijdens mijn testperiode niet tegen haperingen ben aangelopen. Het toestel is een echte krachtpatser en draait altijd vloeiend.
Een voordeel van de Note 10 Plus ten opzichte van het kleinere model, is dat ‘ie ondersteuning voor micro-sd-geheugenkaartjes heeft. Is 256 of 512GB aan interne opslag onverhoopt niet genoeg voor je, dan kun je er dus altijd voor kiezen om dit verder uit te breiden.
Snellere vingerafdrukscanner
Net als de Galaxy S10 en S10 Plus beschikt de Note 10 Plus over een ultrasone vingerafdrukscanner onder het scherm, die geluidsgolven en trillingen gebruikt om een 3D-scan van je vinger te maken.
De vingerafdrukscanner doet prima zijn werk en hoewel ‘ie niet zo snel is als een ‘ouderwetse’ capacitieve scanner, is hij wel een stukje sneller dan die van de S10 en S10 Plus. Waar de S10 eventjes nodig heeft om je vinger te herkennen, hebben we bij de Note 10 het gevoel dat het ontgrendelen veel vlotter gaat.
Het is ook mogelijk om de Note 10 Plus via gezichtsherkenning te ontgrendelen, maar hiervoor gebruikt de smartphone alleen de frontcamera. De gezichtsherkenning is weliswaar iets sneller dan de vingerafdrukscanner, maar ook veel onveiliger. We zouden daarom deze feature niet zo snel gebruiken.
Vernieuwde S Pen is weer iets handiger
Uiteraard heeft Samsung de S Pen verbeterd, de meest onderscheidende feature van de Note-reeks. Het pennetje heeft een aantal nieuwe features gekregen, maar die zijn niet zo nuttig als dat we hadden gehoopt.
Nieuw zijn bijvoorbeeld de air gestures, die het mogelijk maken om bepaalde acties uit te voeren aan de hand van gebaren. Zit je bijvoorbeeld in de camera-app, dan kun je met de S Pen een beweging omhoog maken (zonder het scherm aan te raken) om van camera te wisselen.
De air gestures zien er geinig uit en werken op zich prima, maar zijn maar in een beperkt aantal situaties echt handig. De gebaren komen van pas als je bijvoorbeeld de telefoon ergens neerzet om vervolgens een groepsfoto te maken, maar verder kan ik het me niet voorstellen dat je de air gestures veel zult gebruiken.
Hetzelfde geldt voor AR Doodle, een functie waarmee je tekeningen en figuurtjes op gezichten in bijvoorbeeld video’s plaatst. Geinig, maar geen feature waarvoor je de S Pen direct wil gebruiken.
Wél heel handig is dat de Note 10 Plus je handgeschreven teksten omzetten naar digitale tekst. Hiervoor gebruik je Samsungs Notes-app, waar je notities in kunt schrijven en vervolgens op het tekstknopje drukt om het om te zetten. Dit werkt goed, ook wanneer je een lelijk handschrift hebt.
Al met al is de S Pen dus weer iets handiger en veelzijdiger geworden, maar het aantal killer features blijft beperkt. De stylus is voor een kleiner publiek en als je sowieso niet van plan bent het pennetje veel te gebruiken, dan kun je de Note 10 (Plus) net zo goed links laten liggen en voor de Galaxy S-reeks gaan.
Software: zoals we van Samsung gewend zijn
De Galaxy Note 10 Plus draait op Android 9.0 (Pie) met de OneUI-skin van Samsung, wat we inmiddels gewend zijn van de fabrikant. De software past Android behoorlijk aan en lijkt vooral qua uiterlijk totaal niet op stock-Android, maar zit wel goed in elkaar. Fijn is dat OneUI belangrijke knopjes onderaan beeld toont, wat vooral op het enorme scherm van de Note 10 Plus van pas komt.
Helaas staan wel de nodige Samsung-apps op de Note 10 Plus, waardoor je bijvoorbeeld een dubbele agenda-, contacten-, galerij- en klok-app hebt als je ook de diensten van Google gebruikt. Nieuw is Game Booster, een feature die ervoor zorgt dat de prestaties van de interne hardware nog iets verder worden opgeschroefd als je een game op de Note 10 Plus speelt. De functie blokkeert ook meldingen, zodat je tijdens het spelen niet wordt gestoord door allerlei notificaties.
Het updatebeleid van Samsung is dik in orde en je kan ervan uitgaan dat de Note 10 Plus minimaal twee jaar lang maandelijks beveiligingsupdates krijgt. De fabrikant blijft zijn high-end smartphones vaak veel langer bijwerken en geeft bijvoorbeeld de Galaxy S7 en S7 Edge uit 2016 nog steeds updates. Daarnaast krijgt de Note 10 Plus hoogstwaarschijnlijk twee grote Android-upgrades, in dit geval naar Android 10 en Android 11.
Prima camera met extra opties
Net als bij de Galaxy Note 9 vorig jaar, zijn er weinig verbeteringen doorgevoerd aan de camera als je deze vergelijkt met het Galaxy S-model. De Note 10 Plus heeft vrijwel dezelfde camera’s aan de achterkant als de Galaxy S10 (Plus), met uitzondering van de Time of Flight-sensor die helpt bij augmented reality-toepassingen en het maken van portretfoto’s.
Het gaat om een primaire camera van 12 megapixel, telelens van 12 megapixel en groothoeklens van 16 megapixel. De telelens, die 2x optische zoom biedt, is op papier iets lichtsterker, maar het verschil is minimaal. In onze Galaxy S10 (Plus) review schreven we al dat de camera’s uitstekend zijn, maar niet boven de concurrentie uitsteken. Omdat je drie verschillende lenzen hebt (normaal, groothoek en zoomen), is de Note 10 Plus wel een veelzijdige smartphone.
In principe maak je in elke situatie wel een goede foto, waarbij beelden scherp, kleurrecht en detailvol ogen. Een fijne feature is de nachtfunctie in de camera-app, die ervoor zorgt dat foto’s bij slechte lichtomstandigheden beter ogen. De Note 10 Plus neemt een paar seconden de tijd om een foto te maken, maar dat levert wel scherpere en vooral heldere beelden op.
De nieuwe features die Samsung heeft toegevoegd, hebben vooral met video’s te maken. Nieuw is bijvoorbeeld ‘Live focus-video’, waarmee je een bokeh-effect aan filmpjes kunt toevoegen. Hierbij is bijvoorbeeld een persoon extra scherp en wordt de achtergrond wazig gemaakt. Dat is geinig, maar werkt niet zo goed als bij een portretfoto. De Note 10 Plus heeft vooral soms moeite om de randen rondom een persoon netjes uit te snijden.
Veel sneller opladen
Samsung levert zijn high-end smartphones al jaren met een 15 Watt-oplader en hoewel dat niet per se slecht is, laden vrijwel alle andere Android-vlaggenschepen sneller op. Met de Galaxy Note 10 en Note 10 Plus komt daar eindelijk verandering in, want in het doosje zit een veel vlottere 25 Watt-oplader. Daarmee gaat het opladen aanzienlijk sneller, en zelfs vlotter dan bij de OnePlus 7 Pro.
Dat is opvallend, want de OnePlus-telefoon heeft een kleinere accu (4000 vs 4300 mAh) en op papier krachtigere 30 Watt-oplader. Toch zit de Note 10 Plus-accu na een halfuurtje laden voor bijna 70 procent vol, en de batterij helemaal bijvullen duurt iets meer dan een uur. Dat is enorm fijn, omdat zelfs tien minuten laden je nu genoeg energie geeft om weer wat uurtjes door te komen.
De Galaxy Note 10 Plus ondersteunt verder opladen met 45 Watt, maar Samsung levert de benodigde adapter niet mee in de doos. Dat is opvallend, want Huawei levert bijvoorbeeld zijn P30 Pro wel met zo’n krachtige opladen. Het opladen met de standaard 25 Watt-adapter gaat echter heel snel en daardoor kunnen we wel met Samsungs besluit leven.
Met een capaciteit van 4300 mAh heeft de Note 10 Plus de grote accu in een Note-toestel tot nu toe. De accuduur is dan ook goed, maar niet geweldig. Op een volle lading haalde ik altijd het einde van de dag zonder problemen, maar anderhalve dag zonder opladen is wel het maximale. Het is echter fijn dat je ook bij zeer intensieve gebruik niet overdag naar de oplader hoeft te grijpen.
Tot slot is draadloos opladen natuurlijk aanwezig, en dat gaat weer iets sneller dan bij de Note 9. Ook handig is ‘Wireless PowerShare’, waarmee je een smartwatch of telefoon van bijvoorbeeld een vriend(in) kunt opladen door ‘m op de achterkant van de Note 10 Plus te leggen.
Conclusie Samsung Galaxy Note 10 Plus review
De Samsung Galaxy Note 10 Plus is alles wat je van een high-end smartphone anno 2019 zou verwachten. Het toestel heeft geen grote nadelen, op het ontbreken van de koptelefoonaansluiting en snelste 45 Watt-oplader na. Daarnaast kan Samsung de software simpeler maken door het aantal eigen apps te verminderen. De adviesprijs van 1099 euro is erg fors, zeker omdat de Galaxy S10 en S10 Plus grotendeels dezelfde gebruikerservaring bieden.
Je loopt dan wel de S Pen – die verder is verbeterd – mis en het design is misschien iets minder futuristisch, maar de prestaties en camera’s zijn vergelijkbaar. Dit alles neemt echter niet weg dat de Galaxy Note 10 Plus een uitstekend toestel is die bij de absolute top hoort. Maar als je een stylus, extreem krachtig hardware en een enorm groot scherm niet per se nodig hebt, is de Note 10 Plus waarschijnlijk niet voor jou.

Seagate Barracuda 510 SSD review: SSD van een harddiskgigant

Seagate Barracuda 510 SSD
In hetzelfde rijtje als het Shell-pompstation waar je tegenwoordig een elektrische auto kunt opladen, past de nieuwste introductie van hardeschijvenmaker Seagate. Na een weinig succesvolle reeks in 2013 bleef het lang stil rondom consumenten-ssd's van dit merk, maar in 2019 waagt Seagate zich er opnieuw aan. Of de nieuwe Barracuda 510 SSD mee kan met de concurrentie, hebben wij getest.
Barracuda 510 en Firecuda 510
De Barracuda 510 is een pci-express 3.0 x4-ssd die gebruikmaakt van het nvme-protocol en in een m.2-formfactor is gegoten. Op het eerste oog is hij er alleen in capaciteiten van 256 en 512 GB, maar schijn bedriegt. Onder de naam Firecuda 510 worden namelijk ook varianten van 1 en 2 TB verkocht. De logica daarachter kunnen we best volgen: kleinere capaciteiten zijn doorgaans minder snel, doordat ze minder flashchips bevatten die parallel aangestuurd kunnen worden. Dat één product op deze manier in twee verschillende reeksen wordt geknipt, is echter wel even wennen.
Waar concurrent WD zich met de acquisitie van Sandisk heeft verzekerd van een positie in de ssd-markt, is Seagate afhankelijk van derde partijen voor het leveren van onderdelen voor zijn ssd's. In 2014 kocht Seagate een divisie van LSI waar de controllerfabrikant SandForce van weleer deel van uitmaakte, maar in de Barracuda 510 zien we van die technologie weinig terug.
Techniek: Phison-controller en Toshiba-nand
Seagate gebruikt namelijk een Phison PS5012-E12 ssd-controller, die we kennen van bijvoorbeeld de Corsair Force MP510 en Gigabyte Aorus RGB. Net als in die producten wordt de Phison-controller gecombineerd met 64-laags tlc-geheugen van Toshiba. Deze controller kan ondersteuning bieden voor hardwarematige encryptie, maar die heeft Seagate in elk geval op deze producten niet geïmplementeerd. Wel is er 512 MB cachegeheugen aanwezig.
De fabrikant belooft sequentiële lees- en schrijfsnelheden van respectievelijk 3400 en 2180 MB/s voor het door ons geteste 512GB-model. Bij het verwerken van 4kB-bestanden zouden de snelheden uitkomen op 350.000 en 530.000 iops. Seagate geeft vijf jaar garantie op de ssd's, gecombineerd met een gegarandeerde levensduur van 320 TBW.
Via de site van Seagate kun je de SeaTools-software downloaden, waarmee je diagnostische gegevens kunt uitlezen, de firmware kunt updaten, een drive kunt klonen of een secure erase kunt uitvoeren.
Benchmarks
Bij Hardware Info testen we ssd's op een viertal identiek testsystemen bestaande uit een Intel Core i5 7400 (Kaby Lake) processors, een MSI H270 Gaming M3 moederbord en 8 GB DDR4-2400 geheugen. De systemen zijn voorzien van Windows 10 Fall Creators Update (versie 1709) en maken gebruik van de Intel Rapid Storage Technologies (RST) driver versie 15.2.0.1020.
Allereerst doen we enkele synthetische benchmarks (AS SSD en Atto Disk Benchmark) om specifieke prestatie-eigenschappen van de ssd's te achterhalen. Belangrijker zijn de real worldbenchmarks, gebaseerd op het schijfgebruik van échte applicaties. Hiervoor maken we gebruik van de diverse storage-benchmarks als onderdeel van PCMark8 alsook een drietal eigen workloads. Met behulp van de PCMark8 test bepalen we ook de prestaties van schijven na langdurige belasting. Op basis van de verschillende real world benchmarks bepalen we de Hardware Info SSD Prestatiescore en de Hardware Info SSD Entry Prestatiescore, waarbij we het gemiddelde prestatieniveau vangen in één getal.
Naast prestaties meten we ook het stroomverbruik, zowel idle als in gebruik.
AS SSD
AS SSD is een synthetische schijfbenchmark, geoptimaliseerd voor ssd's. Zo maakt de benchmark gebruik van niet comprimeerbare data en worden random lees- en schrijftests ook uitgevoerd met een zogenaamde queue depth van 64, ofwel met 64 opdrachten tegelijkertijd. Let wel; alle AS SSD testonderdelen zijn relatief kortstondig, wanneer het prestatieniveau van ssd's inzakt na enkele minuten belasting zonder pauze, zie je dat in AS SSD scores niet terug. Dat maakt AS SSD puur interessant om specifieke basis eigenschappen van een ssd te analyseren. Aangezien je AS ssd ook eenvoudig zelf kunt draaien (downloadlink) kun je hiermee ook de prestaties van je eigen ssd vergelijken met die van door ons geteste exemplaren.
Op basis van de onderliggende tests, produceert AS SSD totaal-, lees- en schrijfscores. De Seagate Barracuda 510 zet een hoge score neer, wat vooral komt door de goede resultaten in de leestests.
De onderliggende leestests zijn sequentieel lezen, het op willekeurige plekken lezen van 4k datablokken met 1 of 64 tegelijk en de gemiddelde toegangstijd. In de tests met 64 threads pakt Seagate de winst, maar ook in de andere deeltests doet hij het niet slecht.
De onderliggende schrijftests zijn sequentieel schrijven, het op willekeurige plekken schrijven van 4k datablokken met 1 of 64 tegelijk en de gemiddelde toegangstijd. In de schrijftests doet Seagate het nog altijd prima, maar de topposities blijven voorbehouden aan WD en Samsung.
Atto Disk Benchmark
Naast AS SSD draaien we ook Atto Disk Benchmark. Deze test is oorspronkelijk bedoelde voor harde schijven en zegt in feite weinig tot niets over de prestaties van ssd's in de praktijk. Wel kan Atto dankzij de specifieke manier van aansturen de best case sequentiële lees- en schrijfsnelheden tonen.
De maximale snelheden zijn 3240 MB/s lezen en 2095 MB/s schrijven. Dat is 100 tot 150 MB/s minder dan wordt beloofd.
Real world benchmarks
Om een goed beeld te krijgen van de prestaties van ssd's in de praktijk draaien we verschillende zogenaamde real world benchmarks, tests die gebaseerd zijn op het schijfgebruik van échte applicaties.
Allereerst de storage test van PCMark8. Deze benchmark maakt gebruik van zogenaamde tracesvan Adobe Photoshop, Adobe Illustrator, Adobe Indesign, Adobe After Effects, Microsoft Word, Microsoft Excel, Microsoft PowerPoint, World of Warcraft en Battlefield 3. Scores van alle afzonderlijke tests vind je op de volgende pagina.
In onderstaande grafieken vind je allereerst de bandwidth score, wat de gemiddelde lees- en schrijfdoorvoersnelheid is, gemeten over alle verschillende testonderdelen. De traces worden real time afgespeeld, dus inclusief idle tijd tijdens de oorspronkelijke opname van het schijfgebruik. De totaalscore is gebaseerd op de meetkundig gemiddelde tijd die het kost om alle tests te draaien, inclusief die idle-tijd. Vandaar dat bij de standaard score de resultaten van alle moderne ssd's zeer dicht bij elkaar liggen.
De PCMark 8-bandwidth van bijna 636 MB/s is uitstekend; de Samsung 970 Evo Plus doet het nipt minder goed en alleen de 970 Pro van hetzelfde merk blijft de Seagate Barracuda 510 nog voor.
Naast de PCMark8 real world tests draaien we ook een drietal in-huis ontwikkelde real world benchmarks. Dit zijn traces gebaseerd op een gaming workload (GTA V en Rise of the Tomb Raider), een lichte desktop workload (Windows opstarten, Microsoft Office en Google Chrome) en een zware desktop workload (Adobe Photoshop en Adobe Lightroom). Waar PCMark8 tijdens het testen alle caches op besturingssysteem-niveau uitschakelt, laten we voor onze eigen real world benchmarks de lees- en schrijfcaches van Windows intact. Dat maakt dat deze benchmarks wellicht nóg iets meer beeld geven van de prestaties van disks in de praktijk.
In de lichte workload doet de Seagate-ssd het erg goed. In de gaming- en heavy-workloads vinden we de Barracuda 510 terug in de middenmoot.
Real world benchmarks (in depth)
In onderstaande grafieken vind je de resultaten van alle testonderdelen van PCMark 8. Klik op de naam van een benchmark om de resultaten te openen. Voor elk van de tests tonen we de gemiddelde lees- en schrijfdoorvoersnelheid, als ook de gemiddelde lees- en schrijftoegangstijd.
Prestaties over tijd (consistency)
In tegenstelling tot bij harde schijf is bij ssd's het prestatieniveau niet constant. Wanneer een ssd langdurig tussen pauzes wordt belast en/of wanneer een ssd vrij vol zit, kunnen de prestaties (flink) inzakken. Het prestatieniveau van ssd's onder de meest extreme omstandigheden (ofwel het worst case scenario) kunnen vasthouden worden de steady state prestaties genoemd.
Eerst wat achtergrondinformatie. We hebben meermaals geschreven dat data op een ssd per zogenaamde 'pagina', hoeveelheden van meestal 4, 8 of 16 kB, weggeschreven en uitgelezen kan worden. Om data te kunnen wegschrijven moeten datacellen echter eerst gewist worden: dat kan alleen per blok. Zo'n blok bestaat uit 128, 256 of 512 pagina's. Dit gegeven zorgt ervoor dat ssd's slimme trucjes moeten uithalen. Wanneer een aantal pagina's aan data verwijderd moet worden, moet eerst de rest van de data uit het blok gekopieerd worden naar een ander blok, waarna het gehele blok geleegd kan worden. In de praktijk betekent het dat ssd-controllers schrijfacties zoveel mogelijk opzamelen, deze vervolgens tegelijk naar nieuwe, vers geleegde blokken uitvoeren en tegelijkertijd verwijderacties pas op gezette tijden uitvoeren. Op die momenten, wanneer de ssd niets te doen heeft, schakelt de in de controller ingebakken garbage collector in, die verwijderacties daadwerkelijk doorvoert op chipniveau en overbleven data zoveel mogelijk combineert in volle blokken, om op die manier zoveel mogelijk blokken volledig leeg te kunnen maken. Wanneer de ssd echter lange tijd continu, dus zonder een seconde rust, gebruikt wordt, kan de garbage collector niet tussendoor aan de slag. Op een gegeven moment zijn er dan geen lege blokken meer over en zal de ssd tussen het uitvoeren van commando's door aan garbage collection moeten gaan doen. Het resultaat: de prestaties worden lager.
Dat effect wordt versterkt als de ssd erg vol zit; het aantal geheel lege blokken waar direct data in geschreven kan worden is dan per definitie beperkt. Nu is iedere ssd altijd enkele procenten overgeprovisioneerd, wat betekent dat er meer geheugen fysiek inzit dan je via het besturingssyteem kunt gebruiken. Zo heeft een 512 GB ssd in de regel 512 échte gigabytes (512 x 1024 x 1024 x 1024 = 549.755.813.888 bytes) aan boord, terwijl er richtinghet besturingssysteem slechts 512 GB berekend met 1000 bytes per kilobyte beschikbaar is (512 x 1000 x 1000 x 1000, ofwel 512.000.000.000 bytes, ofwel 476,8 échte gigabytes). Het verschil van 7,5% is wat de garbage collector ook wanneer de ssd helemaal volbeschreven is leeg kan maken. Duurdere ssd's zijn in de regel veel meer dan 7,5% overgeprovisioneerd, wat maakt dat ze minder snel en minder vaak de garbage collector tijdens het verwerken van data hoeven te gebruiken.
En er is nog een reden waarom ssd's tijdens een workload na enkele seconden, minuten of nog langer qua prestaties kunnen inzakken. Veel consumenten ssd's maken gebruik van zogenaamde TLC-geheugen waarbij drie bits per cel kunnen worden opgeslagen. Handig om de kosten laag te houden, maar het beschrijven van TLC-geheugen gaat veel langzamer bij bij SLC of MLC (1- resp. 2-bits per cel) geheugen. Dit wordt door sommige fabrikanten opgevangen door een buffer; een geheugenchip en/of een deel van het flashgeheugen dat als SLC wordt aangestuurd en dus sneller kan worden beschreven. Het idee is dat schrijfacties eerst naar buffer gaan en later naar langzaam TLC worden weggeschreven. Is de workload echter zo lang dat de buffer volzit, dan moet er rechtstreeks naar TLC worden geschreven met lagere doorvoersnelheden en hogere toegangstijden tot gevolg.
PCMark 8 consistency test
Wij testen de steady state prestaties met behulp van de PCMark 8 consistency test. Hierbij wordt de gehele PCMark 8 storage test, dus alle op de vorige pagina's getoonde workloads, 18 keer gedraaid.
Vooraf wordt de gehele schijf twee keer volledig met data beschreven. Dit gebeurt twee keer om er voor te zorgen dat ook de volledige overprovisionering "bezet" is. Gedurende de acht degradatiefases van de tets wordt de volledige PCMark 8 benchmark gedraaid met daar tussenin telkens een constante workload van random schrijfopdrachten gedurende achtereenvolgens 10, 15, 20, tot maximaal 45 minuten. Gedurende de steady state fase wordt de benchmark nogmaals vijf keer gedraaid, met telkens opnieuw vooraf 45 minuten random schrijfworkloads. Tijdens de recoveryfase mag de schijf weer "op adem" komen en wordt de benchmark vijf keer gedraaid met telkens 5 minuten idle tijd vooraf. Gedurende die tijd kan de ssd de garbage collector en andere interne optimalisaties z'n werk laten doen.
In onderstaande grafieken die je de scores van de benchmarks gedurende de 18 stappen. In de tabbladen staat de gemiddelde doorvoersnelheid als ook de gemiddelde lees- en schijftoegangstijd.
De Seagate Barracuda 510 doet het relatief goed in de steady-state test. Van de selectie in deze grafiek blijft alleen de Samsung 970 Evo Plus duidelijk sneller.
Van de vijf tests in de steady state fase hebben we vervolgens de gemiddelde bandbreedte, leestoegangstijd en schrijftoegangstijd bepaalt. Deze waardes geven een uiteindelijk beeld van de prestaties van ssd's in een worst case scenario.
Gemiddeld komen we uit op een steady state bandwidth van 300,6 MB/s, waarmee hij alleen de modellen van Samsung en WD voor zich moet laten.
Hardware Info SSD Prestatiescore
Om het uiteindelijke prestatieniveau van ssd's zo goed mogelijk in één getal te vangen, hebben we het meetkundig gemiddelde van de resultaten van alle real-world benchmarks omgedoopt tot de Hardware Info SSD Prestatiescore. De standaard prestatiescore bevalt alle workloads inclusief de resultaten van de steady state test. De Entry prestatiescore bevat enkel de wat simpelere workload en hierbij nemen we de steady state waardes ook niet mee. Deze score is dus een beter ijkpunt als je een ssd zoekt voor minder veeleisende taken.
In de reguliere Prestatiescore komen we uit op een nette 575 punten. De WD Black en vooral de Samsung 970 Evo Plus zijn sneller, maar veel andere ssd's laat de Seagate achter zich. In de Entry Prestatiescore doet de Seagate het relatief nog een stapje beter: alleen de 970 Evo Plus en 970 Pro blijven sneller.
Stroomverbruik
Het stroomverbruik van ssd’s meten we gebruikmakend van een riserkaart. Dat doen we met zowel een 4k random write als een 1MB sequential write workload.
Met een verbruik van 2,2 watt in de 4k random write-test en 4,2 watt tijdens sequentieel schrijven verbruikt de Barracuda 510 prettig weinig, vergelijkbaar met de WD Black.
Conclusie
De Seagate Barracuda 510-ssd bevalt stukken beter dan eerdere pogingen van de harddiskfabrikant om voet aan de grond te krijgen in de ssd-markt. Qua prestaties hoeft hij doorgaans alleen de snelste modellen van de concurrentie voor te laten; in het hogere middensegment kan de Barracuda 510 prima mee.
Qua featureset biedt Seagate vrijwel alles wat de concurrentie ook doet, waaronder uitgebreide gebundelde software en vijf jaar garantie. Alleen hardwarematige encryptie wordt niet ondersteund - speciale sku's die wel tcg-opal ondersteunen, zijn vooralsnog niet te krijgen in de Benelux.
Seagate heeft dus een redelijk competitief product in handen, maar prijst het helaas niet competitief. De Barracuda 510 512GB kost gemiddeld 117 euro. Zowel Samsung als WD bieden op dit prijspunt betere prestaties - bovendien moet Seagate er rekening mee houden dat het weliswaar een gevestigde naam in de hdd-markt is, maar op ssd-terrein vooralsnog de underdog is. Als de prijs significant onder die van de nvme-top zakt, kan de Barracuda 510 zodoende een interessante optie worden, maar voor de huidige prijs is het een tough sell.