Sinds 2014 maakt Intel processors op een 14nm-procedé. In de afgelopen jaren wist de fabrikant dat proces wel steeds te verbeteren, waardoor processors wat sneller en zuiniger werden, maar een grote stap naar een kleiner productieprocedé bleef uit. Tot nu, want Intel heeft op de Computex zijn Ice Lake-processors die op 10nm worden gemaakt, officieel onthuld.
Waar AMD uitpakt met een serie nieuwe 7nm-desktopprocessors, focust Intel vooralsnog alleen op laptops. Misschien moeten we zelfs zeggen laptop, want er is op de beurs maar één exemplaar te zien waarin daadwerkelijk een 10nm-processor van Intel zit: de XPS 13 2-in-1. We beginnen met onze eerste indruk van die convertibleen op de volgende pagina gaan we uitgebreider in op de Ice Lake-processors en hun nieuwe architectuur.
Dunne klapper
Zoals de naam aangeeft, is de XPS 13 2-in-1 een convertible, ofwel een laptop waarvan je het scherm kunt omklappen, zodat je het apparaat ook als een soort tablet kunt gebruiken. Op het dikste punt is het geheel 13mm dik en dat is 7mm op het dunste punt. Volgens de specificaties is het gewicht 1,32kg en in de praktijk voelt de nieuwe XPS ook behoorlijk licht aan. De afwerking met koolstofvezeluiterlijk herkennen we van andere XPS-modellen.
Intel 10nm-processors
De XPS 13 2-in-1 trekt nu vooral onze interesse, omdat het de eerste laptop met een Ice Lake-processor is. Dell stopt zowel Core i3- als i5- en i7-varianten in de convertible. De i3 is een dualcore, en de i5 en i7 zijn quadcores. Het i7-model heeft niet alleen hogere kloksnelheden, maar ook een gpu met meer execution units. Alle drie de processors hebben een tdp van 15 watt en het is opvallend dat Dell nu voor 15W-processors kiest, omdat de vorige generaties van de XPS 13 2-in-1 waren voorzien van zuinige en passief gekoelde 5W-processors.
De Ice Lake-processors hebben actieve koeling nodig en Dell heeft daarom twee ventilators in de nieuwe XPS 13 2-in-1 verwerkt. Het gaat om dunne ventilators met bladen gemaakt van koolstofvezel. De praktijk moet uitwijzen in hoeverre de processors volledig tot hun recht komen in de dunne behuizing. De prestaties van processors zijn veelal afhankelijk van de koeling en de ruimte die er is om warmte af te voeren. Dat ondervonden we al eens bij een vergelijking van laptops met de Core i5-8250U en dat zal met de nieuwe Ice Lake-processors niet anders zijn.
Thunderbolt 3 en WiFi 6
Een handige bijkomstigheid van het gebruik van een Ice Lake-processor is de Thunderbolt 3-ondersteuning. Niet langer is een aparte chip nodig, want die ondersteuning is in de processor ingebakken. Dat betekent dat de twee usb-c-poorten aan de zijkanten van de XPS 13 2-in-1 als Thunderbolt 3-aansluitingen te gebruiken zijn. Daarmee ondersteunen ze ook de displayport 1.4-standaard en je kunt ze dus gebruiken om monitoren of een externe videokaart aan te sluiten. De poorten worden ook gebruikt voor het opladen van de laptop.
Ook WiFi 6, ofwel 802.11ax, is geïntegreerd in de processor. Laptopfabrikanten moeten nog wel zelf een companion rf-module toevoegen. Dell kiest bij de XPS 13 2-in-1 voor de Killer AX1650 van Rivet Networks, met een maximale theoretische doorvoersnelheid van 2,4Gbit/s.
Helder 16:10-scherm
Na jarenlang 16:9-schermen gebruikt te hebben voor zijn XPS-laptops, stapt Dell bij zijn nieuwste 2-in-1 over naar een hogere 16:10-variant. Hoewel de onderste schermrand dun is, maakt dat de laptop een stukje groter dan zijn voorganger. Dat nemen we graag voor lief, want de extra schermruimte is mooi meegenomen. Het scherm komt in twee smaken: met 3840x2400 en met 1920x1200 pixels. Beide panelen zijn touchscreens met een maximale helderheid van 500cd/m².
De modellen op de beursvloer waren voorzien van het fhd+-paneel en dat ziet er dankzij de hoge helderheid fraai uit. Het 4k-paneel zal een zeer scherp beeld opleveren, maar dat gaat wel ten koste van de accuduur. Ook heeft de versie met het 4k-paneel ongetwijfeld een aardige meerprijs. De webcam is verplaatst naar de bovenste schermrand. Dat deed Dell ook al bij zijn nieuwste XPS 13 en bij de XPS 15, die samen met deze 2-in-1 werd aangekondigd. In de afgelopen jaren zat de webcam bij XPS-laptops in de onderste schermrand en dat levert meestal niet zo'n charmant beeld op.
Maglevtoetsenbord
De XPS 13 2-in-1 is Dells tweede laptop met een zogenaamd maglevtoetsenbord en het gaat om een verbeterde variant. Die techniek waardoor de toetsen 'zweven' met behulp van twee magneetjes die elkaar afstoten, werd door de fabrikant vorig jaar voor het eerst toegepast in zijn 2-in-1-versie van de XPS 15. Daarbij waren we niet echt over de techniek te spreken, vanwege het gebrek aan travel. Onze eerste indruk van de XPS 13 2-in-1 is dat het toetsenbord best aardig tikt. Bij een dunne 13,3"-laptop hebben we echter ook andere verwachtingen van een toetsenbord dan bij een groot 15,6"-model. De maglevtechniek past beter bij een kleine en dunne laptop.
Prijs en beschikbaarheid
Wanneer de XPS 13 2-in-1 met Ice Lake-processors in de Benelux uitkomt, is nog niet bekend. In het Engelstalige persbericht schrijft de fabrikant dat de laptops in juli uitkomen, maar op de Computex-beurs vertelt een Dell-medewerker ons dat het 'laat in de zomer' zal zijn: eind juli of begin augustus. De prijs begint in de VS bij duizend dollar voor een Core i3-model.
Ice Lake: Intels eerste stappen op 10nm
Strikt genomen is de titel van dit artikel niet juist. De XPS 13 2-in-1 is niet de allereerste laptop met een 10nm-processor van Intel. Die eer komt toe aan een Lenovo-laptop die ruim een jaar geleden verscheen bij een Chinese webwinkel. In die laptop zat een op 10nm-gemaakte Core i3-8121U, een dualcore zonder geïntegreerde gpu. Deze chip van de Cannon Lake-generatie is nooit in groten getale op de markt gekomen. Ook verschenen er geen i5- en i7-varianten. Dat alles was tekenend voor de problemen die Intel had met het op gang krijgen van zijn 10nm-productie.
Cannon Lake is een stille dood gestorven en Intel heeft ook min of meer toegegeven dat het een flop was toen het eind vorig jaar de eerste details van Ice Lake bekendmaakte en Cannon Lake schrapte. Ice Lake is dus de nieuwe poging van Intel om een serie 10nm-processors uit te brengen. Bovendien gaat het niet alleen om processors die op een kleiner procedé zijn gemaakt, maar om cpu's met nieuwe Sunny Cove-cores en volgens de informatie die Intel op de Computex heeft vrijgegeven, is het aantal instructies per klokcyclus achttien procent hoger dan bij Skylake.
De Skylake-architectuur stamt uit 2015 en hoewel er daarna verschillende nieuwe processorgeneraties volgden, hebben die allemaal cores die op de Skylake-architectuur zijn gebaseerd. De komst van Ice Lake is dus een grote verandering; het is niet alleen de overstap naar een kleiner procedé, maar ook de komst van een nieuwe architectuur.
Ook is de fysieke opbouw nieuw. De Ice Lake-processors bestaan uit twee chips. Het gedeelte met de cpu- en gpu-cores, geheugen- en pci-express-controllers is op 10nm gemaakt. Daarnaast zit een op 14nm gemaakte platform controller hub. Die pch neemt de i/o voor zijn rekening, zoals de usb- en satapoorten.
De nieuwe Sunny Cove-cores zitten dus in de 10nm-chip en ten opzichte van Skylake hebben ze een 'diepere' architectuur, waardoor meer instructies gelijktijdig uitgevoerd kunnen worden. Intel heeft dat mogelijk gemaakt door onder meer grotere caches, verbeterde branch predictionen extra execution units. Bij Sylake zijn dat er acht per core, bij Ice Lake is dat gestegen naar tien. Verder legt Intel nadruk op de toevoeging van verschillende nieuwe instructies voor encryptie en machinelearning. Bepaalde taken kunnen daardoor veel efficiënter uitgevoerd worden. Intel schaart een deel van die nieuwe instructies onder de noemer DL Boost en claimt dat daarmee ai-algoritmes worden versneld. Ten opzichte van de vorige generatie Intel-cpu's zou dat 2,5x sneller gaan.
Ice Lake wordt volgens Intel de basis van zijn komende processorgeneraties, maar vooralsnog laat de fabrikant alleen laptop-cpu's zien en zelfs daarover is Intel wat geheimzinnig. Bij de presentatie en in de officiële slides liet Intel wel in brede lijnen de specificaties doorschemeren, maar productnamen en typenummers noemt de processorfabrikant nog niet. Dell doet dat overigens wel en daarmee weten we dus al wat meer. Vooralsnog zijn de details van een drietal Ice Lake-processor bekend, maar er zullen meer varianten volgen. Intel geeft al aan dat er 9W-, 15W-, en 28W-varianten verschijnen.
Verbeterde geïntegreerde gpu
Ice Lake biedt niet alleen verbeteringen op cpu-gebied, ook de geïntegreerde gpu is flink onder handen genomen. De Core i7-variant krijgt een Iris Plus-gpu met 64 execution units en de reguliere uitvoeringen krijgen een UHD-gpu met 48 eu's. Bij de vorige generatie laptopprocessors waren dat 48 eu's voor de Iris Plus-gpu en 24 eu's voor de UHD620-gpu. Verreweg de meeste Intel-laptops waar geen grafische kaart in zit, hebben zo'n UHD620-gpu, dus de komst van Ice Lake met een verdubbeling van het aantal eu's betekent een flinke vooruitgang. Ook de ondersteuning van lpddr4x-3733-geheugen kan tot een grafische boost leiden, want de geïntegreerde gpu heeft geen vram en maakt dus gebruik van het werkgeheugen.
Intel heeft zelf wat benchmarks gedraaid en die cijfers online gezet. Daarin concludeert de fabrikant dat redelijk eenvoudige games zoals CS:GO en Fortnite op 1080p-resolutie zijn te spelen. Daadwerkelijke framerates noemt Intel niet, maar het bedrijf toont de prestatiewinst van een niet nader genoemde Ice Lake-processor ten opzichte van UHD620-gpu uit de Core i7-8565U. De Ice Lake-processor doet het zo'n 1,4x tot 2x beter in games. Ook vergelijkt Intel een Ice Lake-gpu met Ryzen 3700U-apu met een Vega 10-gpu. De Intel-variant zou ongeveer net zo snel zijn. Daarbij moet opgemerkt worden dat het Ryzen-systeem met ddr4-2400-geheugen is uitgerust en het Intel-systeem met lpddr4x-3733. Ook gaat het in beide gevallen om processors die op 25W zijn geconfigureerd. Vooralsnog moeten we het met benchmarks van de fabrikant doen, onafhankelijke tests zijn er nog niet.
De nieuwe gen11-gpu is niet alleen sneller, maar heeft ook volledige hdr-ondersteuning. Er is ondersteuning voor zowel hdr10 als Dolby Vision. Daarnaast kan de gpu van Ice Lake probleemloos 5k-monitoren aansturen én is er ondersteuning voor adaptive sync. Dat werkt bij de Intel-gpu overigens alleen via displayport en niet over hdmi. Door die ondersteuning is het mogelijk om monitoren met FreeSync en G-Sync te gebruiken met een variabele verversingsfrequentie.
Ice Lake voor desktops?
Intel heeft de langverwachte stap naar 10nm nu officieel gemaakt, maar over desktopprocessors rept de fabrikant nog niet. Intel zegt wel dat Ice Lake zal dienen als de basis voor processors in de komende jaren, maar wanneer er Ice Lake-cpu's voor desktops komen, is nog niet duidelijk. Ze staan ook niet op roadmaps van Intel die Tweakers eerder publiceerde. Volgens een van die roadmaps maakt Intel ook in 2021 nog desktopprocessors op 14nm en veel informatie uit die roadmaps is inmiddels juist gebleken, waaronder de introductie van Ice Lake in een Dell-laptop.
Overigens heeft Intel begin deze maand al wel aangegeven dat er in 2020 Ice Lake-serverprocessors komen. Het is echter niet bekend of er dan ook varianten voor consumenten verschijnen. Opvallend is dat Intel nu bij de presentatie van de Ice Lake-laptopprocessors zegt dat er modellen komen met een maximale turbosnelheid van 4,1GHz. Dat is lager dan de maximale turbo van de vorige generatie. Hoewel de ipc flink verbeterd is, lijkt het er dus wel op dat Ice Lake momenteel nog niet geschikt is voor processors met een hoge kloksnelheid.
Voorlopig beperkt beschikbaar
Hoewel Intel en Dell het zelf niet zeggen, zijn er veel aanwijzingen dat de Ice Lake-laptopprocessors deze zomer maar mondjesmaat beschikbaar zullen zijn. Intel gaf eerder zelf aan dat er in het najaar laptops met 10nm-processors uitkomen, maar dat is dus iets versneld. Naast Dell is er momenteel nog geen andere fabrikant die een laptop met 10nm-processor heeft getoond en op een beurs als de Computex is dat opvallend. Bovendien duurt het nog een paar maanden voordat de XPS 13 2-in-1 in de winkels ligt.
De introductie van een nieuwe generatie laptopprocessors gaat gebruikelijk gepaard met de introductie van tientallen nieuwe laptops. Het feit dat dit nu niet zo is, maakt duidelijk dat Ice Lake nog niet gereed is voor de massa.
